Możliwość odwołania z urlopu bezpłatnego udzielonego na czas rozpatrzenia odwołania od decyzji ZUS do sądu pracownika w wieku przedemerytalnym
W lutym 2011 r. nasz pracownik, po 182 dniach choroby, chciał przejść na świadczenie rehabilitacyjne. Lekarz orzecznik ZUS odmówił udzielenia tego świadczenia, po czym pracownik odwołał się do sądu. Na czas wyjaśnienia sprawy osoba ta złożyła wniosek o urlop bezpłatny do dnia rozstrzygnięcia jej sprawy. Minął już ponad rok i nadal pracownik znajduje się na urlopie bezpłatnym, wyjaśniając, że jego sprawa jeszcze nie została zakończona. Osoba ta jest w okresie ochronnym (ma 57 lat). Umowa kończy jej się z końcem 2012 r. Czy pracodawca może odwołać tego pracownika z urlopu bezpłatnego i żądać stawienia się do pracy? Jeśli nie, to jakie jest wyjście z tej sytuacji? Pracownik nie wyraża woli powrotu do pracy, a wręcz domaga się, aby pracodawca go zwolnił.
Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego tylko jeśli taką możliwość przewiduje porozumienie o udzieleniu urlopu bezpłatnego udzielonego na okres dłuższy niż 3 miesiące. W obecnej sytuacji nie można pracownikowi wypowiedzieć umowy, można ją natomiast rozwiązać za porozumieniem stron. W razie niezawarcia porozumienia - umowa rozwiąże się z upływem okresu, na jaki została zawarta.
1. Czas trwania urlopu bezpłatnego uzgadniają strony
Istotą urlopu bezpłatnego jest zwolnienie pracownika z obowiązku wykonywania pracy, a pracodawcy z obowiązku wypłacania wynagrodzenia. Urlop bezpłatny udzielany jest na pisemny wniosek pracownika, przy czym jego uwzględnienie zależy od woli pracodawcy. Pracodawca może odmówić zgody na urlop bezpłatny, nie jest więc związany wnioskiem pracownika.
Przepisy nie określają, jak długo pracownik może przebywać na urlopie bezpłatnym. Czas trwania urlopu powinien zostać uzgodniony między stronami stosunku pracy.
W praktyce pracownik we wniosku powinien wskazać, jak długo chciałby korzystać z urlopu, a pracodawca powinien podjąć decyzję, czy chce udzielić pracownikowi urlopu na wskazany okres. Nie ma przeszkód, aby po upływie tego okresu urlop został przedłużony na mocy porozumienia stron, jeżeli taka będzie wola pracodawcy i pracownika.
SN: Wniosek pracownika o urlop bezpłatny powinien określać czas trwania urlopu
Wniosek pracownika o urlop bezpłatny powinien wskazywać czas trwania urlopu, co z jednej strony oznacza, że pracodawca bez uzgodnienia z pracownikiem nie może mu udzielić urlopu w czasie innym niż określony w jego pisemnym wniosku, z drugiej jednak - że do pracodawcy należy decyzja, czy udzieli urlopu w wymiarze oznaczonym przez pracownika, czy też w wymiarze krótszym.
(Wyrok Sądu Najwyższego z 21 października 2003 r., I PK 559/02, ELX nr 657985).
2. Odwołanie z urlopu - tylko jeśli wcześniej strony zawarły takie porozumienie
Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Tylko w przypadku wprowadzenia takiej klauzuli do porozumienia w sprawie udzielenia urlopu bezpłatnego pracodawca ma możliwość wcześniejszego odwołania pracownika z urlopu.
Przyczynami uzasadniającymi odwołanie pracownika z urlopu mogą być przede wszystkim szczególne potrzeby pracodawcy związane z organizacją toku pracy, zaistniałe już po udzieleniu urlopu, w świetle których obecność pracownika w pracy jest konieczna. Obowiązkiem pracownika jest wówczas stawić się do pracy w terminie wskazanym przez pracodawcę.
Jeżeli więc udzielając pracownikowi urlopu bezpłatnego pracodawca nie przewidział możliwości wcześniejszego odwołania pracownika z urlopu, to obecnie nie ma podstaw, aby żądać od pracownika stawienia się do pracy. Obie strony stosunku pracy wiąże okres urlopu bezpłatnego wskazany we wniosku pracownika, na który zgody udzielił pracodawca.
3. Pracownikowi w wieku przedemerytalnym na urlopie bezpłatnym nie można wypowiedzieć umowy
W okresie urlopu bezpłatnego pracownik objęty jest ochroną przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Niezależnie od powyższego, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
Nie ma natomiast żadnych przeszkód, aby z pracownikiem objętym ochroną przed wypowiedzeniem umowy o pracę pracodawca rozwiązał stosunek pracy na mocy porozumienia stron. W razie nieskorzystania z tego trybu umowa o pracę rozwiążę się z upływem czasu, na jaki została zawarta.
» art. 39, art. 41, art. 174 § 1 i § 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94).
Katarzyna Pietruszyńska
