Jak ustrzec się ograniczeń wynikających z doby pracowniczej?
Pracownik zatrudniony jest na 5/8 etatu. Pracuje od poniedziałku do czwartku od 15.30 do 20.00 a w piątek ma zaplanowaną pracę od 12.00 do 20.00. Czy praca w piątek może zaczynać się od 12.00?
Pracodawca, u którego nie obowiązuje ruchoma organizacja czasu pracy, nie może planować pracownikom pracy rozpoczynającej się w kolejnym dniu o godzinie wcześniejszej niż w dniu poprzednim.
Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Doba zaś to 24 kolejne godziny poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Doba pracownicza jest zatem 24–godzinnym okresem liczonym od momentu rozpoczęcia przez pracownika pracy w danym dniu. Jej granicami są zatem wynikająca z rozkładu czasu pracy (harmonogramu) godzina rozpoczęcia pracy i odpowiadająca jej, po upływie 24 godzin, godzina w dniu następnym.
Przykład
Pracownik rozpoczyna pracę np. w czwartek o godzinie 15.30, doba pracownicza rozpoczynająca się w tym dniu trwa od godziny 15.30 w czwartek do godziny 15.30 w piątek (obejmuje 24 kolejne godziny).
Ponowne rozpoczęcie pracy – na ogół powoduje naruszenie doby pracowniczej
Przyjęta przez ustawodawcę definicja doby pracowniczej w istotny sposób ogranicza możliwość zmian godzin pracy pracowników w kolejnych dniach tygodnia. W praktyce zatem pracownik nie może rozpoczynać pracy wcześniej, niż rozpoczynał ją poprzedniego dnia (zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy). Jeśli bowiem pracownik w danym dniu wypracuje pełen wymiar czasu pracy to ponowne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie pracowniczej, spowoduje pracę nadliczbową. Z tytułu takiej pracy pracownikowi należy się normalne wynagrodzenie powiększone o 50% dodatek.
Odstępstwo – ruchomy czas pracy
Wyjątek od tej zasady wprowadza ruchomy czas pracy. Wprowadzenie ruchomego czasu pracy pozwala na:
-
ustalania rozkładów czasu pracy przewidujących różne godziny rozpoczynania pracy w dniach pracy pracowników,
-
określanie przedziału czasu, w którym pracownik powinien podjąć pracę.
W pierwszym przypadku pracodawca może wyznaczać pracownikom różne godziny rozpoczynania pracy w poszczególne dni. W kolejnym dniu pracownik będzie więc mógł mieć zaplanowaną zarówno późniejszą, jak i wcześniejszą godzinę
Drugi wariant ruchomego czasu pracy polega natomiast na tym, że pracodawca wyznacza jedynie:
-
liczbę godzin, jaką pracownik ma przepracować danego dnia i
-
przedział czasu, w którym pracownik musi stawić się do pracy (tzw. „widełki”).
Pracownik samodzielnie decyduje, o której konkretnie godzinie przyjdzie do pracy w granicach czasowych ustalonych przez pracodawcę. Zakończy pracę po przepracowaniu wyznaczonego dobowego wymiaru czasu pracy (np. 8 godzin) od godziny rozpoczęcia pracy.
Zarówno w pierwszym jak i w drugim przypadku ponowne rozpoczęcie przez pracownika pracy w tej samej dobie pracowniczej nie spowoduje pracy w godzinach nadliczbowych.
Istotne jest jednak to, aby ruchomy czas pracy wprowadzić bądź w układzie zbiorowym pracy, bądź w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u pracodawcy albo na wniosek pracownika. W przeciwnym razie do rozliczania czasu pracy pracownika w ramach doby pracowniczej znajdą wskazane wyżej ogólne zasady.
Joanna Stępniak
