Tarcza 4.0 pozwala na szybkie rozwiązanie zakazu konkurencji

Zakaz konkurencji uregulowano najszerzej w przepisach Kodeksu pracy (art. 101¹-art. 101⁴). Wspomniany zakaz polega na zobowiązaniu osoby, która jest nim objęta, do powstrzymywania się od:

• prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy

• oraz świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność.

Zakaz konkurencji ustanawia się w specjalnej umowie, zawieranej między pracodawcą a pracownikiem (umowa o zakazie konkurencji). Szczegółowe określenie zakresu przedmiotowego i czasowego zakazu ustawodawca pozostawił stronom umowy – pracodawcy i pracownikowi.

Kodeks pracy wyróżnia dwie postacie zakazu konkurencji:

• zakaz obowiązujący w czasie zatrudnienia u pracodawcy, z którym została zawarta umowa o zakazie konkurencji

• i zakaz obowiązujący po ustaniu tego zatrudnienia.

W drugim przypadku, w zamian za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej przez byłego pracownika, pracodawca zobowiązany jest wypłacać mu, przez czas obowiązywania zakazu, stosowne odszkodowanie, tytułem rekompensaty.

Umowy o zakazie konkurencji, analogiczne do umów określonych w Kodeksie pracy, mogą być również zawierane między stronami stosunków cywilnoprawnych – np. między zleceniodawcą a zleceniobiorcą (w przypadku umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług oraz umowy agencyjnej), czy też miedzy zamawiającym a przyjmującym zamówienie (w przypadku umowy o dzieło). Możliwość ta wynika z zasady swobody umów, wyrażonej w art. 353¹ Kodeksu cywilnego.

W przepisach prawa cywilnego szczegółowo uregulowano zakaz (ograniczenie) konkurencji, który może zostać nałożony na agenta – stronę umowy agencyjnej. Zgodnie z art. 764⁶ Kodeksu cywilnego, strony umowy agencyjnej – czyli dający zlecenie i agent – mogą ograniczyć działalność agenta, mającą charakter konkurencyjny, na okres po rozwiązaniu umowy agencyjnej. Dający zlecenie obowiązany jest do wypłacania agentowi odpowiedniej sumy pieniężnej za ograniczenie działalności konkurencyjnej w czasie jego trwania, chyba że co innego wynika z umowy albo że umowa agencyjna została rozwiązana na skutek okoliczności, za które agent ponosi odpowiedzialność.

Na mocy art. 77 pkt 16 ustawy z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (tzw. tarcza antykryzysowa 4.0), w ustawie z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.) dodano art. 15gf.

Przepis ten stanowi, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, strony umowy o zakazie konkurencji obowiązującym po ustaniu:

• stosunku pracy,

• umowy agencyjnej,

• umowy zlecenia,

• innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

• umowy o dzieło

– na rzecz których ustanowiono zakaz działalności konkurencyjnej, mogą ją wypowiedzieć z zachowaniem terminu 7 dni.

W uzasadnieniu do projektu ustawy wprowadzającej art. 15gf wskazano, że przyznanie uprawnień tylko jednej stronie stosunku prawnego wynika z sytuacji wywołanej epidemią COVID-19 – pracodawcy, dający zlecenie i zamawiający, w obliczu gospodarczych konsekwencji epidemii nie są w stanie ponosić wszystkich kosztów prowadzenia działalności. Wobec tego zasadne jest umożliwienie im wypowiedzenia przedmiotowych umów. Przez to wraz z rozwiązaniem umowy wygaśnie ich zobowiązanie do zapłaty odszkodowania na rzecz byłych pracowników, agentów, przyjmujących zlecenie oraz przyjmujących zamówienie z tytułu zakazu prowadzenia przez nich działalności konkurencyjnej.

W razie dokonania wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji, ulegnie ona rozwiązaniu z upływem 7-dniowego okresu wypowiedzenia. To oznacza, że strona zobowiązana do zapłaty odszkodowania z tytułu powstrzymania się przez drugą stronę umowy od prowadzenia działalności konkurencyjnej ma obowiązek wypłacić odszkodowanie za okres do rozwiązania umowy.

Pracodawca, dający zlecenie lub zamawiający dokonuje wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji składając drugiej stronie – na piśmie – oświadczenie woli o zamiarze rozwiązania umowy. 7-dniowy okres wypowiedzenia należy obliczać zgodnie z art. 111 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

• termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia,

• a jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło.

W analizowanym przypadku, przy obliczaniu terminu nie uwzględniamy dnia, w którym dokonano wypowiedzenia, tj. dnia doręczenia pisma z oświadczeniem woli o wypowiedzeniu.

Możliwość jednostronnego wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji ma służyć złagodzeniu ciężarów finansowych związanych z obowiązkiem wypłacania odszkodowania – rekompensaty pieniężnej za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej. Jednak z punktu widzenia pracownika, przyjmującego zlecenie lub przyjmującego zamówienie, omawiane rozwiązanie najczęściej będzie postrzegane jako niekorzystne.