Cofnięcie deklaracji o niekorzystaniu z prawa do zwolnienia na opiekę nad dzieckiem
W związku z przygotowywaniem planów urlopów pracodawca wezwał pracowników do złożenia deklaracji, czy chcą oni w najbliższym roku korzystać ze zwolnienia w celu opieki nad dzieckiem (w trybie art. 186 Kodeksu pracy). Czy jeśli pracownik uprawniony do zwolnienia złoży oświadczenie, że nie będzie z niego korzystał przez cały rok, to będzie mu przysługiwało prawo do zmiany oświadczenia i skorzystania ze zwolnienia?
Złożenie „z góry” oświadczenia o niekorzystaniu z prawa do zwolnienia z pracy na opiekę nad dzieckiem nie pozbawia pracownika prawa do jego zmiany bądź nawet odwołania.
1. Prawo do zwolnienia na opiekę nad dzieckiem
Jednym z uprawnień związanych z rodzicielstwem jest uprawnienie do 2 dni zwolnienia od pracy w ciągu roku kalendarzowego, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Przysługuje ono pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat.
Uprawnienie to, w przeciwieństwie do urlopu wypoczynkowego, nie ma charakteru prawa nabywanego przez pracownika. Jest to jedynie zwolnienie od świadczenia pracy przyznawane na wniosek pracownika z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Z tego też względu, w razie niewykorzystania przedmiotowego uprawnienia w danym roku, pracownik nie będzie uprawniony do dochodzenia skorzystania z niego w roku następnym.
2. Prawo tylko dla jednego z rodziców
Na co należy zwrócić szczególną uwagę, uprawnienie to przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców - pracowników. Zgodnie z przepisem ustawy, jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z danego uprawnienia może korzystać jedno z nich, przy czym właśnie do rodziców lub opiekunów, a nie pracodawcy należeć będzie decyzja, które z nich będzie korzystało ze wskazanej instytucji.
Aby uniknąć sytuacji korzystania przez oboje rodziców ze wskazywanego zwolnienia, w praktyce przyjmuje się obowiązek składania oświadczenia o niekorzystaniu przez jednego z rodziców ze wskazanego uprawnienia. Takie oświadczenie może być złożone tak bezpośrednio przed terminem korzystania ze zwolnienia, jak i z pewnym wyprzedzeniem.
3. Możliwość zmiany oświadczenia
Przy oświadczeniach składanych z wyprzedzeniem należy pamiętać jednak, że ponieważ tak jak zostało to wskazane uprzednio, oświadczenie o niekorzystaniu nie będzie równoważne ze zrzeczeniem się prawa, pracownik będzie uprawniony w terminie późniejszym zmienić treść złożonego oświadczenia, a nawet je odwołać. Za datę graniczną zmiany/odwołania oświadczenia pracownika należy przyjąć dzień wykorzystania zwolnienia przez drugiego rodzica. Ponieważ przedmiotowe oświadczenie nie wywołuje żadnych skutków prawnych, nie będzie ono przyjmowało charakteru oświadczenia woli. Co z powyższego wynika, do zmiany jego treści oraz odwołania nie należy stosować szczególnych regulacji wskazanych w treści Kodeksu cywilnego odnoszących się do warunków cofania i zmiany złożonych uprzednio oświadczeń woli.
» art. 188 i art. 1891 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94).
Michał Kibil
