Ustawowy krąg uprawnionych do korzystania z ZFŚS a możliwość ograniczenia prawa do świadczeń dla współmałżonków pracowników
Czy można w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zawęzić uprawnienia do świadczeń dla współmałżonków i zaznaczyć, że dofinansowanie otrzymają ci współmałżonkowie, którzy są na utrzymaniu pracownika, lub określić z jakich form mogą korzystać, a z jakich nie?
Do osób ustawowo uprawnionych do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zalicza się m.in. członków rodziny pracownika, a więc także współmałżonków. Natomiast, co do zasady, decyzja o przyznaniu świadczenia i jego wysokości może być uzależniona wyłącznie od spełniania przez osobę uprawnioną kryteriów o charakterze socjalnym. Oznacza to, że wszystkie osoby uprawnione powinny korzystać z funduszu według jednakowych zasad określonych w regulaminie, opartych na wyłącznie socjalnej kwalifikacji.
Ustawa gwarantuje określonym grupom prawo do świadczeń z ZFŚS
Do korzystania ze świadczeń i usług objętych zakresem działalności socjalnej pracodawcy, finansowanej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych uprawnieni są m.in. pracownicy i ich rodziny. Wprawdzie ustawa o ZFŚS nie definiuje pojęcia rodziny na potrzeby zakładowej działalności socjalnej, ale – biorąc pod uwagę przepisy Kodeksu rodzinnego regulującego stosunki rodzinne – rodziną są współmałżonkowie i dzieci będące na ich utrzymaniu. Zatem niewątpliwie współmałżonek pracownika jest zaliczany do osób posiadających prawo do ubiegania się o świadczenia socjalne w zakładzie pracy współmałżonka.
Postanowienia regulaminu ZFŚS nie mogą być sprzeczne z ustawą
Szczegółowe zasady i warunki korzystania z funduszu oraz zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładowymi organizacjami związkowymi, a gdy one nie działają – z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Regulamin funduszu, w kwestii zasad i warunków przyznawania pomocy socjalnej, może posługiwać się wyłącznie socjalnymi przesłankami, określonymi w ustawie o ZFŚS, czyli sytuacją życiową, rodzinną i materialną osoby uprawnionej, ubiegającej się o świadczenie. Zatem dostępność do określonego rodzaju i formy świadczenia może być wyznaczana jedynie poprzez:
- wystąpienie określonych potrzeb socjalnych danej osoby i jej rodziny,
- spełnianie (bądź nie) kryteriów socjalnych i wymogów o charakterze formalnym wynikających ze specyfiki świadczenia (np. wiek i status danej osoby ma podstawowe znaczenie przy przyznawaniu dopłat do wypoczynku dzieci), określonych w regulaminie funduszu u danego pracodawcy,
- stan środków funduszu przeznaczonych na dany rodzaj i formę świadczeń.
Biorąc pod uwagę przeznaczenie funduszu i zasady korzystania z jego środków, jeśli pracownik, przy swoim dochodzie na osobę w rodzinie lub gospodarstwie domowym, kwalifikuje się do otrzymania świadczenia (np. dopłaty do wypoczynku), to regulamin nie powinien wyłączać prawa do korzystania z funduszu współmałżonkowi tylko i wyłącznie ze względu na jego status. Ponadto podkreślić należy, że regulamin funduszu jest wydawany na podstawie ustawy o funduszu i nie może on naruszać podstawowych zasad określonych w akcie wyższej rangi.
Jadwiga Stefaniak
