Mam pytanie odnośnie odpraw pieniężnych przy zwolnieniach. Firma ma kilka sklepów specjalistycznych w różnych miastach. W każdym ze sklepów - po 2 pracowników. Jeden ze sklepów przynosił małe zyski, dlatego pracodawca złożył pracownikom wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Jako przyczynę wypowiedzenia podał redukcję etatów i brak wyników finansowych. Nie chcąc zwalniać nikogo zaproponował pracę na 1/2 etatu z wynagrodzeniem w wysokości 1/2 dotychczasowego. Jeden z pracowników złożył oświadczenie, że nie przyjmuje nowych warunków i po upływie wypowiedzenia rozwiązuje umowę. Jednak sytuacja się trochę zmieniła, bo odszedł 2. pracownik. W związku z tym, pracodawca zwrócił się do zwolnionego pracownika, aby wrócił do pracy na zasadach jak dotychczas, czyli cały etat i wynagrodzenie jak przed zwolnieniem. Pracownik jednak się nie zgodził, ale za to zażądał od pracodawcy odprawy pieniężnej. Czy mimo propozycji ze strony pracodawcy o powrocie do pracy na starych zasadach pracownikowi przysługuje odprawa?
Jeżeli umowa o pracę z pracownikiem już uległa rozwiązaniu, pracodawca powinien wypłacić odprawę - niezależnie od złożonej pracownikowi propozycji pracy na poprzednim stanowisku. Wypowiedzenie zmieniające można cofnąć w każdym czasie, ale tylko za zgodą pracownika.
Zasady nabycia prawa do odprawy pieniężnej z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczacych pracownika reguluje ustawa o tzw. zwolnieniach grupowych. Z obowiązku wypłaty odprawy zwolnieni są pracodawcy, którzy zatrudniają mniej niż 20 pracowników.
Pracownik jest uprawniony do odprawy wówczas, gdy przyczyna niedotycząca pracownika stanowiła wyłączny powód rozwiązania umowy o pracę. W opisanym przypadku pracownik nie przyjął nowych warunków pracy i płacy, albowiem w wypowiedzeniu zmieniającym zaproponowano pracownikowi oczywiste i radykalne pogorszenie jego sytuacji – niższy wymiar czasu pracy i wynagrodzenie. W związku z tym, po upływie okresu wypowiedzenia umowa uległa rozwiązaniu. Tym samym pracownik nabył prawo do odprawy pieniężnej w dniu ustania stosunku pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 lipca 2001 r. (I PKN 521/00, OSNP 2003/10/244) stwierdził, iż odmowa przyjęcia przez pracownika wypowiedzenia zmieniającego, dotyczącego wyłącznie obniżenia wynagrodzenia, w zasadzie nie stanowi współprzyczyny rozwiązania z nim umowy o pracę i wówczas pracownikowi należy wypłacić odprawę. Jeśli zatem z pracownikiem stosunek pracy ustał z przyczyn go niedotyczących - odprawę należy wypłacić.
Z okoliczności przedstawionych w pytaniu wynika, iż pracownikowi już po rozwiązaniu umowy o pracę z przyczyn go niedotyczących zaproponowano pracę na poprzednim stanowisku. W tej sytuacji, pomimo propozycji pracy, pracownik nabędzie prawo do odprawy. Albowiem odwołanie oświadczenia woli, w tym przypadku o wypowiedzeniu warunków pracy i płacy jest skuteczne, jeśli doszło do pracownika jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Taka okoliczność w tej sytuacji nie zaistniała, ponieważ propozycję pracy pracownik otrzymał już po rozwiązaniu umowy o pracę. Wobec tego pracodawca jest obowiązany pracownikowi odprawę wypłacić nawet w sytuacji, gdyby pracownik przystał na propozycję pracodawcy i podjął pracę. Wówczas należałoby ponowie zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę. Jeśli jednak pracownik zgodziłby się na anulowanie wypowiedzenia zmieniającego i umowa nie uległaby rozwiązaniu z przyczyn niedotyczących pracownika - obowiązek wypłaty odprawy by nie zaistniał.
Należy podkreślić, że odprawa pieniężna przysługuje za każdym razem w przypadku zwolnienia pracownika z przyczyn określonych w ustawie o zwolnieniach grupowych. Ponowne podjęcie pracy u dotychczasowego pracodawcy nie oznacza, że pracownik, któremu odprawę wypłacono, ma obowiązek ją zwrócić. A zatem, ile razy pracownik zostanie zwolniony z przyczyn jego niedotyczących - tyle razy będzie miał prawo do odprawy pieniężnej i to nawet w przypadku rozwiązania umowy o pracę w tym samym zakładzie. Gdyby więc pracownik po zwolnieniu z pracy z przyczyn go niedotyczących ponownie został zatrudniony u tego samego pracodawcy, a następnie ponownie zwolniony z przyczyny jego niedotyczącej, to zawsze powinien otrzymać odprawę pieniężną.
» art. 1 ust. 1, art. 8 ust. 1, ust. 4, art. 9, art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2003 r. nr 90, poz. 844),
» art. 61 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93).
Ewa Dziem