Zatrudnianie i pomoc obywatelom Ukrainy – specustawa weszła w życie

W sobotę 12 marca zakończyły się prace parlamentarne nad specustawą o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Jeszcze tego samego dnia ustawa została następnie podpisana przez prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw. Większość przepisów specustawy weszła w życie z dniem ogłoszenia, z mocą wsteczną od dnia 24 lutego 2022 r.

W ustawie przewidziano rozwiązanie umożliwiające obywatelom Ukrainy, których pobyt został uznany za legalny, podjęcie pracy. W myśl ustawy obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy:

1. jego pobyt na terytorium Polski uważa się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy lub

2. jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.

Tabela. Zakres danych w powiadomieniu pracodawcy

Nowe przepisy wprowadzają szczególną podstawę prawną uznania pobytu obywateli Ukrainy (licząc od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów), w sytuacji gdy wjechali on legalnie na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy, i zadeklarują zamiar pozostania w Polsce.

Określone ustawą, szczególne rozwiązania dotyczącego uznania pobytu za legalny, nie mają zastosowania do obywateli Ukrainy:

1) posiadających:

• zezwolenie na pobyt stały,

• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,

• zezwolenie na pobyt czasowy,

• status uchodźcy,

• ochronę uzupełniającą,

• zgodę na pobyt tolerowany;

2) którzy:

• złożyli w Polsce wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,

• zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce na podstawie art. 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.

Ustawa przewiduje, iż w przypadku gdy wjazd obywatela Ukrainy na terytorium Polski nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, Komendant Główny Straży Granicznej zarejestruje jego pobyt na jego wniosek, złożony nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Polski w dowolnym organie wykonawczym gminy.

Nowe przepisy określają również kwestię dalszej legalizacji pobytu obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi tam prowadzonymi.

Obywatel Ukrainy będzie obowiązany do złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia legalnego wjazdu do Polski, a nie później niż w okresie 18 miesięcy od tej daty. Wniosek złożony przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu będzie pozostawiony bez rozpoznania.

Zezwolenia na pobyt czasowy udzieli wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy w dniu złożenia wniosku. W przypadku późniejszych zmian miejsca pobytu obywatela Ukrainy, właściwym do rozpatrzenia wniosku będzie wojewoda, do którego wniosek został pierwotnie złożony. W zakresie nieuregulowanym projektem ustawy do zezwolenia na pobyt czasowy zastosowanie będą miały przepisy ustawy o cudzoziemcach.

Decyzja w sprawie odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy zostanie wydana w sytuacjach, gdy:

1. wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa, lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego;

2. obowiązuje wpis danych obywatela Ukrainy do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany;

3. obywatel Ukrainy złożył wniosek o udzielenie tego zezwolenia z uchybieniem terminu do złożenia wniosku.

Dodatkowo zezwolenie na pobyt czasowy będzie mogło zostać cofnięte w sytuacji, kiedy wymagać będą tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa, lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, lub obowiązywał będzie wpis danych obywatela Ukrainy do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany.

Zarówno decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy, jak również decyzja o cofnięciu zezwolenia na pobyt czasowy będą ostateczne.