Pułapki Polskiego Ładu: praca na czarno lub wypłata wynagrodzenia „pod stołem”

W ramach zmiany ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych od osób prawnych ustawy o podatku dochodowym oraz niektórych innych ustaw zostały zaostrzone restrykcje podatkowe celem wyeliminowania zjawiska pracy na czarno i wypłaty w sposób nieformalny poprzez otrzymanie części pensji w kopercie zamiast na rachunek bankowy wskazany przez pracownika, na które przesyłane jest wynagrodzenie zasadnicze.

Organ podatkowy daje pracodawcom możliwość procederu w ramach abolicji dla pracodawców i pracowników do 31 grudnia 2021 r. o czym poinformował wiceminister finansów Jan Sarnowski.

Jakie należy spełnić warunki:

• jeśli wobec pracodawcy do dnia 31 grudnia 2021 r. nie zostało wszczęte postepowanie kontrolne, wtedy zaległego podatku z odsetkami za lata 2021 i wcześniejsze nie uiści pracodawca jak również pracownik,
• pracodawca od dnia 1 stycznia 2022 r. powraca do rozliczeń podatkowych z tytułu wynagrodzeń pracowników od całego wynagrodzenia a nie tylko od części,
• pracodawca musi zaniechać od dnia 1 stycznia 2022 r. nielegalnego zatrudniania.

Głównymi przyczynami występowania procederu zatrudnienia „na czarno” i wypłaty części wynagrodzenia „pod stołem” są wysokie obciążenia:

• podatkiem,
• składkami społecznymi oraz
• zdrowotnymi pracowników.

Należy stwierdzić, że zasady legalnego zatrudnienia regulowane są przez Kodeks Pracy. Zgodnie z art. 29 § 2 Kodeksu pracy – umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia, co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.

Pracodawcy, muszą pamiętać, że nieprawidłowa realizacja obowiązku wynikającego z art. 29 § 2 Kodeksu pracy jest zagrożona odpowiedzialnością wykroczeniową z art. 281 Kodeksu pracy.

• zatrudnienie bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie: rodzaju zawartej umowy i warunków zatrudnienia;
• ujawnienie wpłat części wynagrodzenia „pod stołem”.

W ramach Polskiego Ładu przyznano ochronę pracownikowi jako sygnaliście oraz wdrożono nowe sankcje dla pracodawcy.

Wolne od podatku dochodowego są przychody pracownika:

• z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust.1 pkt 13 lit a ustawy z 10 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• oraz przychody pracownika w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.

Nielegalnie zatrudniony pracownik i pracownik otrzymujący część wynagrodzenia „pod stołem”:

• nie płaci podatku od dochodów z tytułu nielegalnego zatrudnienia lub wypłat „pod stołem”,
• nie korzysta z wpłat dokonywanych przez pracodawcę na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, co warunkuje otrzymanie wyższych świadczeń emerytalnych, rentowych i zasiłków chorobowych.

1. Przychód pracodawcy z dniem 1 stycznia 2022 r. – jak będzie określany:

• wartość pracy osoby zatrudnionej nielegalnie będzie ustalona za każdy miesiąc, w którym zostało stwierdzone nielegalne zatrudnienie, w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym miesiącu, przy czym przychód powstaje na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia (art.14 ust. 2 pkt 20 ustawy o PIT),
• przychód ten ustala się także w przypadku, gdy wynagrodzenie z tytułu nielegalnego zatrudnienia zostało faktycznie wypłacone osobie nielegalnie zatrudnionej (art.14 ust. 2j ustawy o PIT).

2. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:

• wypłaconych, postawionych do dyspozycji lub dokonanych wypłat świadczeń oraz innych należności z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia w części w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym – art. 23 ust 1 pkt 55c zmiany w PIT (tożsama zmiana w CIT).

3. Pracodawca będzie musiał sfinansować składki na ZUS od wypłaconego nielegalnie wynagrodzenia od 1 stycznia 2022 r.:

W sytuacji stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników, składki należne zarówno społeczne jak również zdrowotne od wynagrodzenia nielegalnego zatrudnionego pracownika oraz wynagrodzenia wypłaconego „pod stołem” będą w całości finansowane przez pracodawcę z dniem 1 stycznia 2022 r. (zmiana dotyczy art. 16 ust. 1e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i art. 83 ust. 3 pkt 1 oraz art. 86 ust.1 pkt. 17 ustawy o NFZ).

Składki ZUS pracownika:

• emerytalna 9,76%
• rentowa 1,5%
• chorobowa 2,45%
• zdrowotna 9%

Składki ZUS za pracownika płatne po stronie pracodawcy:

• emerytalna 9,76%
• rentowa 6,5%
• wypadkowa 1,67% (składka wypadkowa 1,67% obowiązuje od 1 kwietnia 2020 do 31 marca 2021, taka stopa procentowa obowiązuje do 9 ubezpieczonych, w pozostałych przypadkach stopa procentowa składki wypadkowej jest ustalana indywidualnie przez ZUS)
• FP 2,45%
• FGŚP 0,10%.

4. Nie będą uważane za koszty uzyskania przychodów od dnia 1 stycznia 2022 r.:

• opłacone do ZUS składki na podstawie zmiany art. 23 ust.1 pkt 55d ustawy PIT (tożsama zmiana w CIT).

Nowe restrykcyjne przepisy oraz oferta abolicji, mają co do zasady zniechęcić pracodawców do działania niezgodnego z prawem z jednej strony. Natomiast z drugiej strony dla pracowników z uwagi na traktowanie ich jako sygnalistów stanowi zachętę o informowaniu wskazanych organów o istniejącym u pracodawcy procederze.