Dokumenty do zasiłku opiekuńczego dla pracowników zmianowych
Pracownik (stałe godziny pracy) dostarczył ZLA na chore dziecko, we wniosku Z-15 oświadczył, że małżonek pracuje w systemie pracy zmianowej i jednocześnie oświadczył, że nie ma domownika mogącego zapewnić opiekę. Czy zakład pracy uprawniony do wypłaty zasiłku musi zażądać dodatkowych informacji, w jakiej formie i na jakiej podstawie? Czy musi zażądać zaświadczenia z zakładu pracy małżonka o godzinach jego pracy w okresie ZLA, czy wystarczy pisemne oświadczenie pracownika? A co w sytuacji, gdy współmałżonek jest na urlopie wypoczynkowym? Czy jeśli zakład pracy nie poprosi o dodatkowe wyjaśnienie (pracownik we wniosku oświadczył, że nie ma domownika mogącego zapewnić opiekę) w przypadku kontroli ZUS będzie mógł zakwestionować wypłatę zasiłku?
Jeśli oboje rodzice, bądź jedno z nich pracują w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym oboje rodzice pracują na tych samych zmianach, a także na różnych zmianach, jeżeli chore dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy, wskutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy.
Zasiłek opiekuńczy, przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
- zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8, w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki, pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej,
- chorym dzieckiem w wieku do lat 14,
- innym chorym członkiem rodziny.
Do nabycia prawa do zasiłku opiekuńczego, wymagany jest m.in. również:
- niewyczerpany roczny limit dni, za które zasiłek przysługuje. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem do lat 8 i chorym dzieckiem do lat 14, albo 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innymi chorymi członkami rodziny. Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny z różnych przyczyn i bez względu na liczbę dzieci i liczbę członków rodziny wymagających opieki, nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym.
- brak innego członka rodziny sprawującego opiekę, bowiem zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.
Na druku ZUS Z-15 w pkt 3, należy wskazać czy współmałżonek pracuje oraz czy wykonuje pracę w systemie pracy zmianowej i w jakich godzinach. Ma to o tyle znaczenie, że jeśli oboje rodzice, bądź jedno z nich pracują w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym oboje rodzice pracują na tych samych zmianach, a także na różnych zmianach, jeżeli chore dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy, wskutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy.
Pracownik zobowiązany jest złożyć oświadczenie na druku ZUS Z-15 i pracodawca nie może żądać od pracownika innych dokumentów, np. zaświadczenia z zakładu pracy współmałżonka. Dlatego niezbędne jest uzyskanie od pracownika wszystkich informacji, które wynikają z zaświadczenia ZUS Z-15. Skoro z druku ZUS Z-15 wynika obowiązek wskazania, w jakich godzinach współmałżonek świadczy pracę, to nie będzie stanowić przekroczenia zażądanie złożenia przez pracownika oświadczenia o tym, w jakich godzinach w poszczególnych dniach świadczona jest praca przez współmałżonka, z uwzględnieniem czasu niezbędnego dla dotarcia i powrotu z zakładu pracy. Oświadczenie to winno dotyczyć całego okresu, na jaki zostało wystawione ZUS ZLA.
Jeśli ze złożonego oświadczenia będzie wynikać, że godziny pracy małżonków (z uwzględnieniem czasu niezbędnego dla dotarcia i powrotu z zakładu pracy) nie pokrywają się w żadnej części, zasiłek opiekuńczy nie będzie przysługiwał. Zasiłek nie będzie przysługiwał również, jeśli współmałżonek jest na urlopie wypoczynkowym, bowiem jest możliwość zapewnienia opieki choremu dziecku.
Jeżeli w przypadku kontroli okaże się, że świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego (np. złożenia przez pracownika nieprawdziwego oświadczenia o braku innego członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, mogącego zapewnić opiekę dziecku), wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zatem w interesie pracownika winno być złożenie wszystkich niezbędnych informacji do przyznania prawa do zasiłku opiekuńczego, które nie zostaną zakwestionowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
- art. 32-35, art. 66 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512),
- § 18 wraz z załącznikiem nr 5 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 1999 r. nr 65, poz. 742 ze zm.).
Renata Zawiślak
specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych
