Polski Ład – poważne konsekwencje finansowe dla pracodawców zatrudniających „na czarno”

W projekcie zaproponowano rozwiązania dotyczące nielegalnego zatrudniania pracowników, tj. zatrudniania „na czarno” oraz nieujawniania części wynagrodzenia. 

Pracodawca, który zatrudnia „na czarno”, stanowi nieuczciwą konkurencję w stosunku do firm, które legalnie zatrudniają pracowników oraz ujawniają rzeczywiste wynagrodzenia. Ustalenie zatrudnienia „na czarno” albo ujawnienie wypłat części wynagrodzenia „pod stołem” nie  zwalnia obecnie osoby fizycznej zatrudnianej w ten sposób z obowiązku rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Podobnie, w przypadku zapłaty przez płatnika pracodawcę zaległych składek na ubezpieczenia społeczne oraz  ubezpieczenie  zdrowotne  pracodawca  ma  prawo  domagać  się  od  osoby fizycznej równowartości wpłaconej składki, którą zgodnie z odrębnymi przepisami finansuje pracownik.

Okoliczności te powodują, że pracownik nie skłania się do dochodzenia swoich praw z tytułu nieprawidłowości w sposobie zatrudnienia, gdyż po jego stronie również wystąpi konieczność uregulowania zaległości. Dlatego proponowane rozwiązania zmierzają do zdjęcia z pracownika negatywnych konsekwencji ujawnienia faktu zatrudnienia „na czarno”.

W celu przeciwdziałania nielegalnemu zatrudnieniu proponuje się przypisanie pracodawcy, za  każdy miesiąc takiego zatrudnienia, przychodu w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego na podstawie przepisów ustawy z 10 października 2002  r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 2207) na dzień  stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia (art. 14 ust. 2 pkt 20 ustawy o PIT). Przychód ten przypisany będzie niezależnie od tego, czy nieuczciwy pracodawca faktycznie wypłacał nielegalnie zatrudnionemu pracownikowi wynagrodzenie i w jakiej wysokości (art. 14 ust. 2j ustawy PIT).

Przychodem  z  działalności  gospodarczej  będą  również  przychody  z  tytułu  nielegalnego zatrudnienia w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym (art. 14 ust. 2 pkt 21 ustawy PIT).  Będzie to przychód odpowiadający przychodowi  pracownika zwolnionemu z opodatkowania na podstawie projektowanego art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy  PIT.

Kolejnym elementem zmian jest propozycja wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów wypłaconego wynagrodzenia z tytułu nielegalnego  zatrudnienia  oraz  wynagrodzenia  wypłaconego  „pod  stołem”.  W  ten  sposób nieuczciwy  pracodawca niejako przejmie ciężar  opodatkowania podatkiem dochodowym wynagrodzenia osoby fizycznej (art. 23 ust. 1 pkt 55c ustawy PIT). Kosztem podatkowym dla pracodawcy nie będą również składki na ubezpieczenia emerytalne od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od  części nieujawnionego wynagrodzenia, pomimo że będą finansowane z jego własnych środków jako płatnika składek (art. 23 ust. 1 pkt 55d ustawy PIT).

Proponuje się też zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. W  przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników, składki należne od wynagrodzenia nielegalnie zatrudnionego pracownika oraz wynagrodzenia wypłacanego „pod stołem” będą w całości finansowane przez pracodawcę. W  ten sposób nielegalnie zatrudniony pracownik zachowa w pełni prawo do ubezpieczeń społecznych, chociaż nie będzie partycypował w finansowaniu swoich ubezpieczeń.

Analogicznie  jak  w  przypadku  składek  na  ubezpieczenia  społeczne,  również  w  przypadku składek na ubezpieczenie zdrowotne proponuje się, żeby w przypadku stwierdzenia  nielegalnego zatrudnienia lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników, składki należne od wynagrodzenia nielegalnie zatrudnionego pracownika oraz wynagrodzenia wypłacanego „pod stołem” były w całości finansowane przez pracodawcę. Dzięki tej zmianie pracownik  zachowa  prawo  do  ubezpieczenia  zdrowotnego,  pomimo  tego,  że  składki  będą finansowane przez pracodawcę.

Jak wynika z powyższego, przedstawione wyżej propozycje zmian w przepisach zmierzają do przeniesienia wszelkich negatywnych konsekwencji nielegalnego zatrudnienia i wypłacania nieewidencjonowanych wynagrodzeń na pracodawcę.