Dodatkowe konsultacje i badania pracowników - na jakich zasadach?

Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest dbanie o zdrowie pracowników oraz zapewnianie im profilaktycznej opieki lekarskiej. W jej ramach pracodawcy mają obowiązek organizować wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie pracowników - na swój koszt i w ramach czasu pracy.

Szczegółowe zasady sprawowania opieki lekarskiej nad pracownikami określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społeczne z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Zgodnie z jego przepisami „lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika.” (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

I właśnie ten zapis wzbudził zastrzeżenia Rzecznika Praw Obywatelskich…

Problem pojawił się w przypadku pracownika, którego skierowano na konsultację psychologiczną w ramach profilaktycznych badań lekarskich. Zdaniem RPO powołany przepis ani żaden inny tego rozporządzenia nie określają, na jakiej podstawie przeprowadza się te badania.

RPO: Przepisy rozporządzenia wymagają poprawy
(…) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny pracy wydał „Wskazówki do przeprowadzenia badań profilaktycznych kierowców”, w których opracował wzór skierowania na konsultację psychologiczną i wzór wyniku badania psychologicznego. Wspomniane wskazówki zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym „Medycyna Pracy”, a także przesłane do Wojewódzkich Ośrodków Medycyny Pracy, jako wytyczne z prośbą o ich upowszechnienie w środowisku lekarzy. Opracowanie przez Konsultanta Krajowego wzoru skierowania na konsultację psychologiczną oraz wzoru wyniku badania psychologicznego z zaleceniem stosowania ich w praktyce jest działaniem wykraczającym poza ramy obowiązującego prawa.
Ustawa z 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia, ani też inne powszechnie obowiązujące przepisy prawa nie upoważniają bowiem konsultanta krajowego do opracowania tego rodzaju dokumentów oraz wydania rekomendacji do wykorzystywania ich w praktyce lekarskiej. Mimo braku umocowania prawnego wzory skierowania na konsultację psychologiczną oraz wyniku badania psychologicznego są stosowane przez lekarzy przeprowadzających badania profilaktyczne. Powyższa sytuacja dowodzi, że konieczna jest nowelizacja przepisów regulujących kwestie badań profilaktycznych pracowników.
(Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich z 24 lipca 2012 r. do Ministra Zdrowia, RPO/674626/11/V/1018.2.4 RZ).

W opinii rzecznika we wspomnianym rozporządzeniu należy:

• zamieścić przepisy określające, że dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe wykonuje się na podstawie skierowania wydanego przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne, który poszerzył ich zakres,
• dodać regulacje wymieniające niezbędne elementy skierowania na badania dodatkowe.