Komu przysługuje trzynastka, mimo nieprzepracowania 6 miesięcy?

Emilia Wawrzyszczuk
Emilia Wawrzyszczuk
11.01.2016AKTUALNE

Komu przysługuje trzynastka, mimo nieprzepracowania 6 miesięcy?

Czy to możliwe, aby pracownik otrzymał trzynastkę za 2 miesiące pracy? Tak, jeśli został zatrudniony na sezon trwający nie krócej niż 3 miesiące. To jednak nie jedyny przypadek, kiedy nieprzepracowanie co najmniej 6 miesięcy uprawnia pracownika do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Pierwszy kwartał roku to u pracodawców ze sfery budżetowej gorący okres – czas na wypłatę trzynastek, czyli dodatkowego wynagrodzenia rocznego za poprzedni rok.

Świadczenie to przysługuje, co do zasady, pracownikom, którzy przepracowali cały rok kalendarzowy. Jeśli pracownik nie przepracował pełnego roku, nic straconego – ma szanse na proporcjonalną trzynastkę. Warunek – przepracowanie co najmniej 6 miesięcy w roku.

Zapamiętaj

Przepisy nie formułują obowiązku zachowania nieprzerwanego 6-miesięcznego zatrudnienia. Jeśli pracownik przepracuje u pracodawcy okres od stycznia do kwietnia i po przerwie zostanie ponownie zatrudniony i przepracuje okres np. od września do listopada – nabędzie za ten rok prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Przepisy ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: ustawa) nie poprzestają jednak na tym. Ustanawiają dodatkowo kilkanaście wyjątków, w których pracownik – nawet mimo przepracowania krótszego okresu – nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Dla nauczyciela – nawet za 4 miesiące

Pierwsze odstępstwo jest przewidziane w stosunku do nauczycieli oraz nauczycieli akademickich i dotyczy sytuacji nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego zgodnie z organizacją pracy szkoły lub szkoły wyższej.

Jednak interpretacja już tego pierwszego ustawowego wyjątku budzi wątpliwości. Przepisy nie wskazują bowiem, co należy rozumieć pod pojęciem „nawiązania stosunku pracy, zgodnie z organizacją pracy szkoły”, i czy należy je traktować na równi np. z organizacją nauczania (o czym mowa w art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela). W praktyce najczęściej pojawiają się pytania o możliwość przyznania trzynastki nauczycielowi, który został zatrudniony w celu zastępstwa lub z innych potrzeb wynikających właśnie z organizacji nauczania i przepracował mniej niż 6 miesięcy.

Jak wyjaśnia Ministerstwo Edukacji Narodowej, określenie „organizacja pracy szkoły (szkoły wyższej)” oznacza sytuację, w której działalność merytoryczna (kształcenie) wymienionych jednostek jest zorganizowana w systemie lat szkolnych (lat akademickich) rozpoczynających się i kończących w innych terminach niż rozpoczęcie i zakończenie roku kalendarzowego.

Stanowisko

(…) Wprowadzenie zastrzeżenia nawiązania stosunku pracy z nauczycielem w trakcie roku kalendarzowego zgodnie z organizacją pracy szkoły, zdaniem Departamentu Strategii świadczy o tym, że zamiarem ustawodawcy nie było przyznanie nauczycielom bezwarunkowego prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego (bez względu na to, jaki okres przepracowali w ciągu roku kalendarzowego)
(pismo Dyrektora Departamentu Strategii Ministerstwa Edukacji Narodowej z 4 grudnia 2009 r., sygn. DS-WPZN-AB-401-02/09).

Innymi słowy – prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego nabywa nauczyciel (nauczyciel akademicki), z którym stosunek pracy nawiązano w pierwszym dniu roku szkolnego (roku akademickiego).

Dla sezonowca – za co najmniej trzymiesięczny sezon

Kolejnym przypadkiem, zwalniającym pracownika z konieczności przepracowania co najmniej 6 miesięcy w roku, jest zatrudnienie do pracy sezonowej. Nie może być to jednak jakikolwiek okres – chodzi o sezon trwający co najmniej 3 miesiące.

Ustawa nie wprowadza obostrzenia, że ten trzymiesięczny sezon musi się mieścić w danym roku kalendarzowym. W praktyce prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego przysługuje także pracownikowi sezonowemu, którego okres zatrudnienia (chociaż nie krótszy niż 3 miesiące) przypada na przełomie lat i w efekcie w danym roku pracownik przepracuje mniej niż 3 miesiące.

Palacz c.o. został zatrudniony w zespole szkół na sezon grzewczy od 12 października 2015 r. do 30 kwietnia 2016 r. Mimo że w 2015 roku przepracował tylko 2,5 miesiąca, otrzyma za ten okres proporcjonalną trzynastkę. Wynagrodzenie roczne będzie mu także przysługiwać za 4 miesiące przepracowane w 2016 roku.

Służba wojskowa jak praca

Znacznie rzadziej spotykanym w praktyce jest kolejny wyjątek przewidujący prawo pracownika do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, mimo nieprzepracowania 6 miesięcy – powołanie do czynnej służby wojskowej albo skierowanie do odbycia służby zastępczej.

Chociaż od 2009 roku istnieje w Polsce armia zawodowa, to nieobecności związane ze służbą wojskową nadal się zdarzają – najczęściej chodzi o ćwiczenia wojskowe lub służbę przygotowawczą, ale mogą zdarzyć się też inne. Należy pamiętać, że w myśl przepisów ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej żołnierzami w czynnej służbie wojskowej są osoby, które odbywają lub pełnią:

  • zasadniczą służbę wojskową,

  • przeszkolenie wojskowe,

  • ćwiczenia wojskowe,

  • służbę przygotowawczą,

  • okresową służbę wojskową,

  • służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.

Zwalniany nie zawsze odchodzi z niczym

Jeśli pracownik zwolni się lub zostanie zwolniony (albo stosunek pracy ustanie w innym trybie) przed upływem 6 miesięcy pracy w danym roku, co do zasady, nie ma prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Jednak przepisy ustawy przewidują kilka przypadków, w których wcześniejsze ustanie zatrudnienia nie pozbawia pracownika trzynastki za dany rok. Dotyczy to rozwiązania stosunku pracy w związku z:

  • przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,

  • przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,

  • likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy (przykład 3)

  • likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją.

Dnia 31 marca 2015 r. zlikwidowano zakład budżetowy, a pracownicy otrzymali wypowiedzenia. Mimo krótszego niż sześciomiesięczny okresu zatrudnienia, otrzymali oni dodatkowe wynagrodzenia roczne. Co więcej, zgodnie z ustawą, zostały one wypłacone pracownikom w dniu rozwiązania stosunku pracy.

We wszystkich tych sytuacjach, nawet jeśli pracownik nie przepracował co najmniej 6 miesięcy, otrzyma dodatkowe wynagrodzenie roczne – oczywiście w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu.

Przeniesienie, wybory, zatrudnienie po likwidacji poprzedniego zakładu

Analogicznie jak we wskazanych wcześniej przypadkach rozwiązania stosunku pracy, tak i w razie nawiązania stosunku pracy ustawa wprowadza wiele wyłączeń zwalniających pracownika z konieczności przepracowania co najmniej 6 miesięcy. Mowa tu o przypadkach podjęcia zatrudnienia:

  • w wyniku przeniesienia służbowego,

  • na podstawie powołania lub wyboru,

  • w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy (przykład 4),

  • w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,

  • po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej.

Najlepszym przykładem będą tutaj nowe osoby, które zostały wybrane w ubiegłorocznych wyborach samorządowych na wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast. Ponieważ ustawa wprost wskazuje, że nie dotyczy ich wymóg przepracowania co najmniej 6 miesięcy, otrzymają dodatkowe wynagrodzenie roczne proporcjonalnie do okresu przepracowanego – licząc od dnia nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru.

(Nie)problematyczne urlopy dla rodziców

Przez długi czas największym „utrapieniem” przy ustalaniu prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego były urlopy przysługujące pracownikom z tytułu pełnienia funkcji rodzicielskich. O ile bowiem przepisy regulowały sytuację pracowników korzystających z urlopów wychowawczych, to nie odnosiły się już do pozostałych urlopów (podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopów dla rodziców adopcyjnych). Jednak dzięki nowelizacji przepisów z 2013 roku sprawa jest już jasna – korzystanie z urlopów: macierzyńskich, rodzicielskiego, wychowawczego, ojcowskiego oraz urlopów dla rodziców adopcyjnych nie pozbawia pracownika prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego – choćby nie przepracował w danym roku 6 miesięcy.

Zapamiętaj

Okres urlopów związanych z rodzicielstwem jest wliczany do stażu pracy pracownika uprawniającego do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, ale zasiłki macierzyńskie wypłacane za ten okres nie są uwzględniane w podstawie wymiaru trzynastki. Za okres urlopów wliczeniu do podstawy mogą podlegać jedynie składniki wynagrodzenia niewchodzące do podstawy wymiaru zasiłku – np. dodatek stażowy wypłacany „obok” zasiłku.

Jeśli zatem w danym roku pracownik korzysta z któregoś z urlopów zarezerwowanych dla rodziców – ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, choćby nie przepracował 6 miesięcy.

Urlopy dla nauczycieli

W jeszcze bardziej uprzywilejowanej pozycji są nauczyciele, w stosunku do których ustawa wprowadza dodatkowe okoliczności „zwalniające” z obowiązku przepracowania do najmniej 6 miesięcy w roku. Dotyczą one przypadków korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, a także urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego.

Przykładowo, nauczyciel, który korzystał z urlopu dla poratowania zdrowia od 1 września 2014 r. do 31 sierpnia 2015 r. – chociaż w 2015 roku przepracował tylko 4 miesiące – otrzyma dodatkowe wynagrodzenie roczne. Zostanie ono obliczone na podstawie wynagrodzenia za te 4 miesiące pracy; wynagrodzenia za czas urlopu dla poratowania zdrowia nie wlicza się do podstawy trzynastki.

W razie śmierci – wynagrodzenie dla rodziny

Ostatnim wyjątkiem, jaki przewiduje ustawa, wyłączającym konieczność przepracowania co najmniej 6 miesięcy w roku, jest wygaśnięcie stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

W takim przypadku wynagrodzenie i inne świadczenia (w tym właśnie dodatkowe wynagrodzenie roczne) wchodzą do praw majątkowych ze stosunku pracy i przechodzą, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli pracownik nie miał członków rodziny, którzy byliby uprawnieni do renty – prawa te wchodzą do spadku.

Autorem odpowiedzi jest: 

Emilia Wawrzyszczuk


Emilia Wawrzyszczuk
AUTOR
Redaktor Portalu Kadrowo-Płacowego, redaktor prowadząca magazynu „Prawa pracy w pytaniach i odpowiedziach”, specjalista prawa pracy i wynagrodzeń

Nagrody i wyróżnienia

Certyfikat rzetelnosci Laur zaufania SMB logo Top firma

Copyright © 2024 Wszelkie prawa zastrzeżone

Obserwuj nas

fb-logo ink-logo inst-logo