Zamiast wychowawczego można obniżyć etat, ale potrzebny jest aneks

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy – jednak nie więcej niż do połowy pełnego wymiaru czasu pracy.

To uprawnienie służy pracownikowi jako alternatywa dla skorzystania z urlopu wychowawczego (czyli zastępuje korzystanie z tego urlopu i tym samym zmniejsza jego wymiar). Jeśli więc dziecko ukończyło 5. rok życia albo pracownik wykorzystał cały urlop wychowawczy, nie może już skutecznie wnioskować o obniżenie etatu.

Pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownika (chyba, że przewiduje on pracę w niższym wymiarze niż 1/2 etatu) i nie może ingerować w jego treść, np. zmieniając wymiar czasu pracy, w jakim pracownik chce być zatrudniony, na inny – wyższy bądź niższy od zaproponowanego przez pracownika.

Wniosek pracownika o obniżenie etatu zamiast urlopu wychowawczego stanowi wystarczającą podstawę dla obniżenia etatu (o ile zatrudniony rodzic nie żąda większego obniżenia niż do 1/2 etatu). Do zmiany wymiaru etatu nie jest więc w tym wypadku potrzebny aneks do umowy (porozumienie zmieniające umowę o pracę). Nie ulega bowiem zmianie treść stosunku prawnego łączącego pracodawcę z pracownikiem, poza okresowym obniżeniem obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy.

Niemniej jednak pracownik, uprawniony do urlopu wychowawczego, któremu obniżono wymiar czasu pracy, staje się pracownikiem niepełnoetatowym. Taki pracownik musi zaś mieć wskazaną w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony jego wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia go – oprócz normalnego wynagrodzenia – do dodatku jak za pracę w godzinach nadliczbowych. Dotyczy to każdego pracownika zatrudnianego w niepełnym wymiarze czasu pracy, zate, musi też objąć przypadek pracownika dotychczas pełnoetatowego, któremu obniżono etat (również na jego wniosek, zamiast urlopu wychowawczego).

Pracownicy korzystający z uprawnienia do obniżenia wymiaru czasu pracy w okresie, w jakim są uprawnieni do urlopu wychowawczego, powinni być traktowani w taki sam sposób jak pozostali pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy. W praktyce oznacza to, że również mają prawo do wynagrodzenia powiększonego o stosowny dodatek, po przekroczeniu umówionej liczby godzin ponadwymiarowych.

Aby zaś wprowadzić wspomniany zapis o godzinach ponadwymiarowych do umowy, sam wniosek pracownika już nie wystarczy. Trzeba zmienić umowę o pracę aneksem, wprowadzając do niej wspomnianą klauzulę o godzinach ponadwymiarowych.

Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy jak również delegować poza stałe miejsce pracy.

Powyższy zakaz nie obejmuje jednak pracy ponad ustalony w umowie (aneksie) limit godzin po przekroczeniu którego pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych. Nie jest to bowiem praca nadliczbowa, a jedynie wynagradzana jak nadgodziny. Nie dotyczy więc jej także zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w nadgodzinach. Nie wchodzą również do rocznego limitu godzin nadliczbowych.