Wypłaty i zwrot środków gromadzonych w PPK – przygotuj się na pytania ze strony swoich pracowników

Uczestnikiem PPK jest osoba fizyczna, która ukończyła 18. rok życia, w imieniu i na rzecz której podmiot zatrudniający zawarł umowę o prowadzenie PPK z instytucją finansową.

Uczestnikiem PPK może być w szczególności:

• pracownik, o którym mowa w Kodeksie pracy, z wyjątkiem pracowników przebywających na urlopach górniczych i urlopach dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla, o których mowa w art. 11b ustawy z 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1821), oraz młodocianych;
• osoba fizyczna wykonująca pracę nakładczą, która ukończyła 18. rok życia;
• członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych, o których mowa w art. 138 i art. 180 ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 275, 568, 695 i 875);
• osoba fizyczna, która ukończyła 18. rok życia, wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• członek rady nadzorczej wynagradzany z tytułu pełnienia tej funkcji;
• osoby wskazane wyżej, przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Zgodnie z definicją ustawową, wypłatą jest dokonana na wniosek uczestnika PPK wypłata środków zgromadzonych w PPK na wskazany rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej w przypadku spełnienia warunków określonych w ustawie.

Uczestnik PPK może rozporządzać środkami zgromadzonymi na jego rachunku PPK jedynie na zasadach określonych w ustawie o PPK.

Wypłata środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK następuje wyłącznie na złożony wybranej instytucji finansowej wniosek.

Wniosek o wypłatę może złożyć uczestnik PPK:

• po osiągnięciu przez niego 60. roku życia;
• uczestnik PPK również przed osiągnięciem przez niego 60. roku życia – gdy wypłata ma zostać dokonana na cele mieszkaniowe albo w związku z poważnym zachorowaniem.

Na podstawie umowy zawartej z wybraną instytucją finansową, uczestnik PPK może jednorazowo dokonać wypłaty do 100% wartości środków zgromadzonych na jego rachunku PPK – co ważne: z obowiązkiem ich zwrotu w wartości nominalnej – w celu pokrycia wkładu własnego (wypłata na tzw. cele mieszkaniowe).

Wypłaty do 100% wartości środków na rachunku PPK, na cele mieszkaniowe, dokonuje się:

• na rachunek bankowy uczestnika PPK lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej uczestnika PPK wskazany we wniosku uczestnika PPK – w przypadku przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku PPK na pokrycie wkładu własnego w związku z budową lub przebudową budynku mieszkalnego;
• na rachunek bankowy zbywcy praw lub na jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej – w pozostałych przypadkach.

Uczestnik PPK, który zawarł umowę dotyczącą jednorazowej wypłaty, nie może zawrzeć kolejnej takiej umowy:

• z tą samą instytucją finansową;
• z inną instytucją finansową, chyba że umowa ma być zawarta w celu pokrycia wkładu własnego w związku z zaciągnięciem przez uczestnika PPK kredytu udzielonego na sfinansowanie tej samej inwestycji.

Nie może zawrzeć takiej umowy uczestnik PPK, jeżeli w dniu złożenia wniosku o nawiązanie umowy miałby ukończone 45 lat.

Zasady oraz termin zwrotu przez uczestnika PPK na jego rachunek prowadzony w PPK, kwoty środków wypłaconych na cele mieszkaniowe powinny zostać określone w umowie zawartej z instytucją finansową. Zwrot środków powinien nastąpić najpóźniej po 15 latach od dnia dokonania wypłaty środków, jednak nie wcześniej niż przed upływem 5 lat od dnia  wypłaty środków. Zwrot może nastąpić w ratach albo w wyniku wpłaty jednorazowej.

Po ukończeniu 60. roku życia przez uczestnika PPK, otrzyma on:

• 25% środków zgromadzonych na swoim rachunku PPK, wypłaconych jednorazowo, chyba że uczestnik PPK złoży wniosek o wypłatę tej części środków w ratach, na takich zasadach, jakie dotyczą wypłacenia pozostałych 75% środków;
• 75% środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK wypłacanych w co najmniej 120 ratach miesięcznych, chyba że uczestnik PPK, po otrzymaniu informacji o treści art. 30a ust. 1 pkt 11b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1426) i o wynikającej z niej konieczności uiszczenia zryczałtowanego podatku dochodowego, złoży wniosek o wypłatę w mniejszej liczbie rat.

Nie można zmienić zadeklarowanej liczby rat w ten sposób, że po tej zmianie wypłata ratalna środków będzie trwała krócej niż 10 lat – jeżeli na podstawie zadeklarowanej liczby rat wypłata środków ma trwać co najmniej 10 lat.

Zamiast dokonania wypłaty zgromadzonych środków, uczestnik PPK może zdecydować o dokonaniu wypłaty transferowej całości zgromadzonych przez niego środków w PPK do zakładu ubezpieczeń, zgodnie z zawartą z tym zakładem umową, na podstawie której, po osiągnięciu 60. roku życia, uczestnik PPK nabędzie prawo do świadczenia okresowego lub dożywotniego.

Wypłatą transferową jest przekazanie środków na warunkach określonych w ustawie z jednego rachunku PPK na inny rachunek PPK, na IKE małżonka zmarłego uczestnika PPK lub na IKE osoby uprawnionej, na PPE małżonka zmarłego uczestnika PPK lub na PPE osoby uprawnionej, na rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej uczestnika PPK, o której mowa w art. 49 ust. 1 pkt 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 2357 oraz z 2020 r. poz. 284, 288, 321 i 1086), na rachunek lokaty terminowej uczestnika PPK prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, na rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej wskazany przez małżonka lub byłego małżonka uczestnika PPK, na rachunek lokaty terminowej prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej wskazany przez małżonka lub byłego małżonka uczestnika PPK lub do zakładu ubezpieczeń prowadzącego działalność określoną w dziale I w grupie 3 załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.

Uczestnik PPK, po osiągnięciu przez niego 60. roku życia, może wnioskować o wypłatę środków zgromadzonych na jego rachunku PPK w formie świadczenia małżeńskiego, jeżeli jego małżonek, na rzecz którego umowę o prowadzenie PPK zawarto z tą samą wybraną instytucją finansową, również osiągnął 60. rok życia i małżonkowie wspólnie oświadczą, że chcą skorzystać z wypłaty świadczenia małżeńskiego. Świadczenie małżeńskie jest wypłacane w co najmniej 120 ratach miesięcznych małżonkom wspólnie, do wyczerpania środków.

W przypadku śmierci jednego z małżonków świadczenie małżeńskie wypłaca się drugiemu małżonkowi w dotychczasowej wysokości, do wyczerpania środków.

Uczestnik PPK może wnioskować o wypłatę do 25% środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK w przypadku poważnego zachorowania tego uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka. Wniosek o wypłatę składa się wybranej instytucji finansowej. Wypłata może być, w zależności od wniosku uczestnika PPK, dokonywana jednorazowo albo w ratach. Wypłata jednorazowa, a w przypadku wypłaty w ratach pierwsza rata, dokonywane są w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia przez uczestnika PPK wniosku o dokonanie wypłaty.

Do wniosku o wypłatę trzeba dołączyć jeden z następujących dokumentów:

• orzeczenie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalające, na okres co najmniej 2 lat, całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53, 252 i 568);
• orzeczenie zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności ustalające, na okres co najmniej 2 lat, umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 426, 568 i 875);
• orzeczenie zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności ustalające niepełnosprawność osoby, która nie ukończyła 16 lat, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
• zaświadczenie lekarza medycyny potwierdzające zdiagnozowanie:

-        u osoby dorosłej jednej z następujących jednostek chorobowych: amputacja kończyny, bakteryjne zapalenie mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych, wirusowe zapalenie mózgu, choroba Alzheimera, choroba Leśniowskiego-Crohna, choroba neuronu ruchowego (stwardnienie zanikowe boczne), choroba Parkinsona, dystrofia mięśniowa, gruźlica, niewydolność nerek, stwardnienie rozsiane, choroba wywołana przez ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV), kardiomiopatia, nowotwór złośliwy, toczeń trzewny układowy, udar mózgu, utrata mowy, słuchu lub wzroku, wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub zawał serca, lub

-        u dziecka jednej z następujących jednostek chorobowych: poliomyelitis (choroba Heinego-Medina), zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, anemia aplastyczna, przewlekłe aktywne zapalenie wątroby, padaczka, gorączka reumatyczna, nabyta przewlekła choroba serca, porażenie (paraliż), utrata wzroku, głuchota (utrata słuchu), potransfuzyjne zakażenie wirusem HIV, schyłkowa niewydolność nerek, tężec, cukrzyca, łagodny guz mózgu, przeszczepienie narządów, zabieg rekonstrukcyjny zastawek, zabieg rekonstrukcyjny aorty lub nowotwór złośliwy.

Wycofanie środków zgromadzonych w PPK przed osiągnięciem przez uczestnika PPK 60. roku życia, na wniosek uczestnika PPK, małżonka lub byłego małżonka uczestnika PPK, małżonka zmarłego uczestnika PPK lub innej osoby uprawnionej, przepisy ustawy o PPK nazywają zbiorczo „zwrotem”. Jest ono dopuszczalne wówczas gdy:

• małżeństwo uczestnika PPK uległo rozwiązaniu przez rozwód lub zostało unieważnione – wtedy środki zgromadzone na rachunku PPK uczestnika PPK, przypadające byłemu małżonkowi uczestnika PPK w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków podlegają zwrotowi małżonkowi uczestnika, jeśli małżonek uczestnika PPK nie jest stroną umowy o prowadzenie PPK;
• zmarły uczestnik PPK pozostawał w związku małżeńskim – wtedy zwrot środków zgromadzonych na rachunku PPK otrzymuje małżonek zmarłego, jeżeli przedstawi dowód, że jemu przypadają środki zgromadzone na rachunku PPK zmarłego uczestnika PPK;
• śmierci uczestnika PPK – wtedy zwrot jest dokonywany osobie uprawnionej,  gdy nie zachodzi przypadek przekazania środków małżonkowi zmarłego;
• o zwrot wystąpi sam uczestnik PPK przed osiągnięciem 60. roku życia.

Zwrot środków z PPK uczestnikowi PPK, przed osiągnięciem przez niego 60. roku życia, następuje po dokonaniu określonych potrąceń ze środków uczestnika, zgromadzonych w ramach PPK.

Uzasadnieniem dokonania tych potrąceń jest okoliczność, że żądanie zwrotu środków przez uczestnika PPK, przed osiągnięciem wieku przewidzianego ustawą, powoduje, iż wycofane środki nie będą wykorzystane zgodnie z podstawowym celem ustawy, tj. po ukończeniu 60. roku życia uczestnika PPK (jako swoista emerytura), lecz wcześniej. W takim przypadku, ustawodawca nakłada na wycofującego środki z PPK, w formie zwrotu, obowiązek zwrotu części korzyści, uzyskanych pod warunkiem zachowania emerytalnego celu gromadzenia środków w ramach PPK.

Wspomniane potrącenia polegają na przekazaniu:

• na rachunek bankowy wskazany przez ZUS – kwoty równej 30% środków pieniężnych pochodzących odpowiednio z odkupienia przez fundusz inwestycyjny lub zakład ubezpieczeń jednostek uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego lub umorzenia przez fundusz emerytalny jednostek rozrachunkowych, które zostały nabyte, w przypadku funduszy inwestycyjnych, lub przeliczone, w przypadku funduszy emerytalnych, na rzecz uczestnika z wpłat finansowanych przez podmiot zatrudniający;
• na rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej wskazany przez uczestnika PPK – kwoty równej 70% środków pieniężnych pochodzących odpowiednio z odkupienia przez fundusz inwestycyjny lub zakład ubezpieczeń jednostek uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego lub umorzenia przez fundusz emerytalny jednostek rozrachunkowych, które zostały nabyte, w przypadku funduszy inwestycyjnych, lub przeliczone, w przypadku funduszy emerytalnych, na rzecz uczestnika z wpłat finansowanych przez podmiot zatrudniający, po uprzednim pomniejszeniu o należną kwotę podatku dochodowego od osób fizycznych, która zgodnie z odrębnymi przepisami przekazywana jest na rachunek właściwego urzędu skarbowego;
• na rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej wskazany przez uczestnika PPK – kwoty odpowiadającej środkom pieniężnym pochodzącym odpowiednio z odkupienia przez fundusz inwestycyjny lub zakład ubezpieczeń jednostek uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego lub umorzenia przez fundusz emerytalny jednostek rozrachunkowych, które zostały nabyte, w przypadku funduszy inwestycyjnych, lub przeliczone, w przypadku funduszy emerytalnych, na rzecz uczestnika z wpłat finansowanych przez uczestnika PPK jako osobę zatrudnioną, po uprzednim pomniejszeniu o należną kwotę podatku dochodowego od osób fizycznych, która zgodnie z odrębnymi przepisami przekazywana jest na rachunek właściwego urzędu skarbowego;
• na rachunek bankowy wskazany przez ministra właściwego do spraw pracy – kwoty odpowiadającej środkom pieniężnym pochodzącym odpowiednio z odkupienia przez fundusz inwestycyjny lub zakład ubezpieczeń jednostek uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego lub umorzenia przez fundusz emerytalny jednostek rozrachunkowych, które zostały nabyte, w przypadku funduszy inwestycyjnych, lub przeliczone, w przypadku funduszy emerytalnych, na rzecz uczestnika z wpłaty powitalnej i dopłat rocznych.

Tak, zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych, w wysokości 19%, pobiera się od:

• dochodu uczestnika PPK uzyskanego w związku z wypłatą na cele mieszkaniowe – w zakresie, w jakim uczestnik PPK nie dokonał zwrotu wypłaconych środków w terminie wynikającym z umowy zawartej z wybraną instytucją finansową;
• dochodu uczestnika PPK z tytułu wypłaty środków w ratach, po ukończeniu 60. roku życia – jeżeli wypłata będzie dokonana w mniejszej ilości rat niż 120 miesięcznych rat;
• dochodu małżonka lub byłego małżonka uczestnika PPK z tytułu zwrotu dokonanego w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków;
• dochodu uczestnika PPK uzyskanego z tytułu zwrotu zgromadzonych środków dokonanego uczestnikowi PPK, na jego wniosek, przed osiągnięciem 60. roku życia;
• od dochodu małżonka lub byłego małżonka, z tytułu wypłaty 75% środków, które zostały mu przekazane w formie wypłaty transferowej na rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej lub rachunek lokaty terminowej, dokonanej w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, dokonanej po osiągnięciu przez niego 60 roku życia - jeżeli wypłata ta nastąpi w wyniku likwidacji rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej lub rachunku lokaty terminowej albo nastąpi zmiana umowy takiego rachunku;
• dochodu uczestnika PPK z tytułu wypłaty 75% środków zgromadzonych na rachunku w PPK, które zostały przekazane w formie wypłaty transferowej na rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej lub rachunek lokaty terminowej – jeżeli wypłata ta nastąpi w wyniku likwidacji rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej lub rachunku lokaty terminowej albo nastąpi zmiana umowy takiego rachunku.

Wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych są dochody z tytułu uczestnictwa w PPK, w związku z:

• wypłatą środków zgromadzonych w pracowniczym planie kapitałowym na wniosek uczestnika PPK:

-        po osiągnięciu przez niego 60. roku życia;

-        na cele mieszkaniowe, z obowiązkiem zwrotu;

-        po osiągnięciu przez niego 60. roku życia – gdy wypłata następuje w postaci świadczenia małżeńskiego;

-        w razie poważnego zachorowania uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka;

• wypłatą transferową środków zgromadzonych w PPK.

Podjęcie przez pracownika decyzji o uczestnictwie w PPK – wieloletnim planie oszczędzania w celach emerytalnych – warto poprzedzić rozważeniem mocnych i słabych stron takiego rozwiązania, z uwzględnieniem konkretnej sytuacji życiowej i zamierzeń danej osoby, oraz prawnie określonych możliwości rozporządzenia środkami zgromadzonymi na rachunku uczestnika PPK – czyli dokonywania wypłat i uzyskiwania zwrotów środków z PPK.