Zaległy urlop pracownika – brak wniosku i zgody pracownika
Pracownik powinien wykorzystać urlop wypoczynkowy w roku, w którym nabył do niego prawo. W przypadku, gdy tego nie zrobi, pracodawca ma obowiązek udzielić mu urlopu do końca września następnego roku kalendarzowego. Wtedy mamy jednak do czynienia z urlopem zaległym, który rządzi się innymi prawami niż „zwykły” urlop wypoczynkowy.
Zaległy urlop bez wniosku, a nawet bez zgody pracownika
Poza odmiennym terminem udzielenia (do 30 września następnego roku kalendarzowego) urlop zaległy różni się od „zwykłego” urlopu wypoczynkowego tym, że pracodawca może zmusić do niego pracownika.
Zdaniem Sądu Najwyższego: „Z uwagi na przedmiot, cel i zakres art. 168 kodeksu pracy nie da się wywieść warunku, iż zastosowanie tego przepisu zależne jest od zgody pracownika. Warunek taki nie został wyrażony w powołanym przepisie (...)”.
Sąd podkreślił, że prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym rozmiarze i terminie określonym według ustalonych zasad, a z drugiej strony pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy.
W przypadku, gdy pracownik ociąga się z wykorzystaniem zaległego urlopu, pracodawca ma prawo wysłać go na taki urlop bez jego zgody.
Przepis mówi o udzieleniu zaległego wypoczynku do 30 września, a nie jego wykorzystaniu. Oznacza to, że do końca września pracownik powinien przynajmniej rozpocząć wykorzystywanie zaległego urlopu. Nie musi jednak wykorzystać go przed upływem tego terminu w całości.
Zaległy urlop tylko za zgodą pracodawcy
O ile pracodawca może jednostronnie udzielić pracownikowi zaległego urlopu wypoczynkowego, to pracownik nie może, bez zgody pracodawcy, rozpocząć zaległego urlopu wypoczynkowego (ani zwykłego urlopu wypoczynkowego).
Zdaniem Sądu Najwyższego: „Zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie usprawiedliwia nieobecności pracownika w pracy, a naruszenie przez pracodawcę obowiązku udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego za dany rok do końca trzeciego kwartału następnego roku kalendarzowego, nie uprawnia pracownika do rozpoczęcia po tym terminie urlopu bez zgody pracodawcy”.
Urlop na żądanie niewykorzystany w danym roku przechodzi na rok następny i staje się zwykłym urlopem zaległym. Nie zwiększa puli urlopu na żądanie przysługującej pracownikowi w kolejnym roku kalendarzowym.
Przedawnienie zaległego urlopu wypoczynkowego
W przypadku, gdy pracownik nie rozpocznie zaległego urlopu do końca września następnego roku, nie oznacza to, że prawo do niego przepadnie. Pracownik może dochodzić roszczeń ze stosunku pracy (w tym także urlopu wypoczynkowego) w terminie 3 lat. W przypadku urlopu zaległego termin przedawnienia biegnie od końca trzeciego kwartału następnego roku. Zatem do końca września 2016 r. pracownicy mogą domagać się jeszcze zaległych urlopów za 2012 rok.
Seweryn Kamiński
