ZUS musi uzasadnić decyzję o odmowie zwrotu nadpłaty składek
W razie wniosku o zwrot nadpłaconych składek, decyzja odmawiająca zwrot musi być należycie uzasadniona, w szczególności ZUS obowiązany jest podać, na jakie składki i za jakie okresy została zaliczona nadpłata. Sam fakt pojawienia się niedopłaty na koncie płatnika nie jest powodem odmowy zwrotu nienależnie zapłaconych składek.
Takie wnioski płyną z wyroku Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2019 r. (sygn. III UK 155/18).
Spór co do podlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce
Spółka zawiązała się około roku 2005 i w tym też roku przyjęła do pracy pracowników. Ponieważ działała ona na rynku niemieckim, a był to okres krótko po wstąpieniu Polski do UE i obywatele polscy mogli już podejmować pracę za granicą w krajach Wspólnoty, spółka wysyłała zatrudnionych do pracy w Niemczech.
W związku z zatrudnieniem za granicą, w innym kraju członkowskim UE, spółka wnioskowała o potwierdzenie podlegania przez tych zatrudnionych polskim ubezpieczeniom społecznym. ZUS potwierdził obowiązek ubezpieczeniowy w Polsce, ale tylko za pierwszy kwartał 2005 r. wydając ówcześnie obowiązujące formularze E101 (obecnie w celu potwierdzenia ubezpieczenia w Polsce stosuje się druki A1).
Przeczytaj również:
|
|
Jak ZUS sprawdza legalność zatrudnienia cudzoziemca – załącznik do formularza A1 Cudzoziemiec wnioskujący o wydanie zaświadczenia A1 powinien dołączyć do wniosku informację wskazującą na legalność jego zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego. |
Za pozostałe miesiące roku 2005 odmówił potwierdzenia tych formularzy de facto przyznając, że pracownicy winni być objęci niemieckimi ubezpieczeniami społecznymi. Mimo to spółka nadal składała stosowne deklaracje i opłacała składki do ZUS.
Ostatecznie po prawie 10 latach, w 2015 r., spółka skierowała do ZUS żądanie zwrotu nienależnie opłaconych składek za miesiąc lipiec 2005 r., w kwocie blisko 230 tys. zł. ZUS wydał decyzję odmawiającą zwrotu składek. Uzasadnieniem decyzji było jednak tylko wskazanie, że na koncie płatnika składek spółki w ZUS odnotowana jest niedopłata. W tej sytuacji Zakład uznał, że zwrot – nawet nadpłaconych wcześniej składek – się nie należy. Spółka odwołała się od tej decyzji do sądu.
Jak w sprawie orzekały sądy?
Sądy I i II instancji oddaliły kolejno – odwołanie i apelacji spółki.
Natomiast Sąd Najwyższy w wyroku wydanym 4 czerwca 2019 r. podkreślił, że ZUS odmawiając zwrotu nadpłaty powinien najpierw ustalić, czy i w jakich warunkach nastąpiło odprowadzenie nienależnych składek przez płatnika, a dopiero potem stwierdzić, czy taka nadpłata była zaliczana na poczet kolejnych składek, ewentualnie wpłat dokonanych w zaniżonych kwotach, lub składek w ogóle nieopłaconych. W sprawie tylko ustalono, że ZUS odmówił potwierdzenia formularzy E101. To zaś oznacza, że ZUS uznał brak podlegania przez pracowników spółki w spornym okresie ubezpieczeniom społecznym w Polsce.
Taka odmowa uznania ubezpieczenia polskiego oznacza też prawomocną decyzję ZUS w tej kwestii. Tym samym składki były opłacone nienależnie. Obowiązkiem Zakładu jest wykazanie w jaki sposób taka nadpłata została rozliczona. W rozpoznawanej sprawie tego nie zrobiono, poprzestając na stwierdzeniu, że wiążący jest stan konta płatnika. Takie podejście jest nieprawidłowe. ZUS musi więc ponownie zabrać się za wyjaśnienie sprawy i skontrolować przepływy składek na koncie spółki przez kolejne 10 lat od 2005 r. począwszy – uznał w konkluzji SN.
Wskazówka dla płatnika
Jeżeli ZUS odmówi wydania formularza potwierdzającego, że zatrudnieni za granicą pracownicy danego pracodawcy podlegają ubezpieczeniom społecznym w Polsce, oznacza to wydanie decyzji ZUS, stwierdzającej brak ubezpieczenia w Polsce i podleganie ubezpieczeniom za granicą. Tak wynika z uchwały SN z 18 marca 2010 r. (sygn. akt II UZP 2/10), zgodnie z którą odmowa wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenia dotyczącego ustawodawstwa właściwego następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu właściwego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Tym samym każda składka odprowadzona za okres, za który odmówiono zaświadczenia, jest składką nienależną i stanowi nadpłatę składek. Nadpłata ta – zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – podlegają najpierw zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek. Jeżeli więc płatnik złoży wniosek o zwrot składek, ZUS powinien go uwzględnić, a jeżeli tego nie uczyni – powinien dokładnie uzasadnić odmowę zwrotu, wskazując, na jakie składki i za jakie okresy nadpłata została zaliczona. Nie może uzasadniać odmowy zwrotu lakonicznym stwierdzeniem, że konto płatnika wykazuje niedopłatę składek, bez dodatkowego uzasadnienia i rozliczenia.
Michał Culepa
