Dni lub godziny wolne – jak prawidłowo udzielać ich zleceniobiorcy?

Katarzyna Wrońska-Zblewska
Katarzyna Wrońska-Zblewska
31.07.2017AKTUALNE

Dni lub godziny wolne – jak prawidłowo udzielać ich zleceniobiorcy?

Zleceniobiorcy zasadniczo nie przysługuje żaden urlop wypoczynkowy. Nie ma on też prawa do innych zwolnień pracowniczych, takich jak dni na opiekę nad dzieckiem czy urlopy okolicznościowe. Wyjątkowo przysługuje mu wszakże zwolnienie w przypadku np. wezwania do sądu. Mimo to możemy jednak przyznać zleceniobiorcy prawo do „urlopu” lub zwolnienia w drodze zapisu umownego. Jednak taki zapis może być w niektórych przypadkach ryzykowny.

Przyznanie takiego pracowniczego uprawnienia zleceniobiorcy może być jednym z argumentów przemawiających za uznaniem pracowniczego charakteru zatrudnienia. Szczególnie wtedy, gdy do takiego argumentu dochodzą inne, związane np. podporządkowanie bieżącym poleceniom przełożonego, rozliczanie czasu pracy na podobnych zasadach, jak w przypadku pracowników itd.

Zastępstwo – warto jest je z góry przewidzieć

Aby zapewnić zleceniobiorcy wolne możliwie podobne urlopu wypoczynkowego, warto zagwarantować w umowie możliwość zastąpienia zleceniobiorcy w czasie takiej nieobecności przez inną osobę – po uprzednim uzgodnieniu ze zleceniodawcą. Jest to ważny argument przeciwko istnieniu stosunku pracy, ponieważ pracownik nie może sam przysyłać zastępcy (osobiste świadczenie pracy jest jedną z cech umowy o pracę).

Uważajmy na słowo „urlop”

Jeśli wprowadzamy jakiekolwiek dni wolne dla zleceniobiorcy, nie nazywajmy ich „urlopem” czy „zwolnieniem od pracy”, lecz np. „czasem wolnym”, czy „przerwą w świadczeniu usług”. Zależnie od ustaleń stron, taka przerwa może:

  • powodować obniżenie wynagrodzenia (wolne niepłatne) lub

  • nie powodować obniżenia wynagrodzenia (wolne płatne).

Przykład
2-tygodniowa przerwa dla zleceniobiorcy

Umowa zlecenie z grafikiem komputerowym przewiduje 2-tygodniową przerwę w świadczeniu usług w każdym roku kalendarzowym, która nie powoduje obniżenia wynagrodzenia. Mimo tego zwolnienia grafik otrzymuje nadal niepomniejszoną stawkę miesięczną.

Wolne: według umowy lub ustalane każdorazowo

Jeżeli nieobecność jest możliwa do przewidzenia lub pewna (np.  badanie u specjalisty w innym mieście, zaplanowany zabieg, wycieczka wakacyjna, itp.) zleceniobiorca powinien – ze względów organizacyjnych – zawczasu uprzedzić zleceniodawcę o tym fakcie, a niekiedy również uzyskać zgodę na „wolne”.

Dni wolne dla zleceniobiorcy mogą wynikać bezpośrednio z umowy. Przykładowo: firma pracuje 7 dni w tygodniu przez 24 godziny na dobę, lecz zleceniobiorca wynegocjował w umowie, że będzie świadczył usługi tylko od wtorku do soboty, a poniedziałki, niedziele i ustawowe święta będą dla niego wolne. Częściej jednak wolne nie jest wyraźnie przyznane w umowie i nie dało się wcześniej przewidzieć czy i kiedy będzie ono potrzebne. Wówczas strony uzgadniają wolne na bieżąco. Przykładowo: zleceniobiorca musi niezwłocznie pójść do dentysty, czy np. potrzebuje kilka dni wolnego przed swoim ślubem, którego nie planował podpisując umowę zlecenia.

O odpłatności rozstrzyga umowa

Najlepiej gdy o kwestii pomniejszania wynagrodzenia zleceniobiorcy z tytułu „dni wolnych” rozstrzyga umowa. Mimo braku umownych postanowień w tym zakresie strony mogą ustalić jak konkretna nieobecność wpłynie na wynagrodzenie. Jeżeli umowa zastrzega, że wszelkie zmiany jej treści wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności, przyznanie płatnego zwolnienia wymaga zachowanie tej formy.

Przykład
Zgoda zleceniodawcy na dodatkowe dni wolne

Zgodnie z umową zleceniobiorca ma wykonywać prace biurowe polegające na przygotowywaniu do wysyłki firmowej korespondencji od poniedziałku do piątku w godzinach pracy zleceniodawcy. Zleceniobiorca chce mieć wolne w środę i czwartek. Musi uzyskać na to zgodę zleceniodawcy, ponieważ umowa obejmuje świadczenie usług w każdy dzień tygodnia z wyłączeniem sobót, niedziel i świąt. Niestawienie się „w pracy” bez uprzedniej zgody zleceniodawcy może skutkować rozwiązaniem umowy lub kara umowną (o ile jest ona zastrzeżona w umowie).

Zasada 5-dniowego czasu pracy – niekoniecznie

Oprócz braku obowiązkowych dni wolnych, zleceniobiorców nie dotyczy także pracownicza zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Teoretycznie można więc ich zatrudniać przez większą liczbę dni pracy w tygodniu. Zaś praca np. przez 6 dni nie zobowiązuje do oddania dodatkowego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego (zresztą nie mają oni wcale okresu rozliczeniowego czasu pracy). Nie trzeba też np. oddawać dnia zleceniobiorcy wolnego za święto przypadające w sobotę. Problem może pojawić się jedynie wtedy, gdy np. z powodu przemęczenia zleceniobiorcy pracującego 7 dni w tygodniu dojdzie do wypadku.

Zwolnienie na stawiennictwo w sądzie

Jeżeli jednak zleceniobiorca musi stawić się w sądzie, np. został wezwany jako świadek, zatrudniający musi go zwolnić na takie wezwanie (zarówno w sprawach cywilnych jak i karnych). Za czas spędzony w sądzie – co do zasady – wynagrodzenie nie przysługuje, chyba, że gwarantuje je umowa zlecenia. Jeżeli jednak umowa nie przewiduje go, świadek – zleceniobiorca może ubiegać się o zwrot utraconego z powodu stawiennictwa w sądzie zarobku (dochodu). Nie ma przy tym znaczenia, czy świadek został przez sąd przesłuchany w danym terminie, czy nie (np. przesłuchanie pozostałych świadków przedłużyło się i zleceniobiorcę wezwano na kolejną rozprawę).

Rekompensata za utracony zarobek (lub dochód) następuje po wykazaniu przez świadka straty i jej konkretnej wysokości . Zleceniobiorca powinien więc przedłożyć sądowi odpowiednie dokumenty potwierdzające, że za czas stawiennictwa w sądzie (dojazd, czas trwania rozprawy oraz powrót) wynagrodzenie mu nie przysługuje. Może to być np. umowa zlecenie (jeśli wyraźnie wynika z niej brak prawa do wynagrodzenia za nieobecność), albo zaświadczenie wystawione przez zatrudniającego.

Rodzaj nieobecności

Zwolnienie

Soboty, niedziele, ustawowe święta

Obowiązkowe lub fakultatywne - w zależności od treści umowy

Praca powyżej 5 dni w tygodniu

Obowiązkowe lub fakultatywne - w zależności od treści umowy

Stawiennictwo w sądzie,  na policji, w prokuraturze, w urzędzie skarbowym, itd.

Obowiązkowe – na wezwanie sądu, urzędu lub organu

Załatwianie spraw prywatnych w „czasie pracy”, np. wizyta u lekarza

Uzgodnienie zwolnienia ze zleceniodawcą

Wolne np. z powodu ślubu lub ślubu członka rodziny, pogrzebu członka rodziny, urodzenie dziecka

Uzgodnienie zwolnienia ze zleceniodawcą

Choroba, pobyt w szpitalu, rehabilitacja

Obowiązkowe na podstawie zwolnienia lekarskiego – bez względu na to, czy zleceniobiorcy przysługuje zasiłek chorobowy

Nieusprawiedliwiona nieobecność „w pracy”

 Nie dotyczy. Taka nieobecność może być podstawą do nałożenia kary pieniężnej (jeśli przewiduje ją umowa), może też być podstawą natychmiastowego rozwiązania umowy

Podstawa prawna: 
  • art. 734-735 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r., poz. 459, ze zm.),

  • art. 86, art. 87 ust. 1, art. 92 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 623, ze zm.),

  • art. 277 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 1822, ze zm.),

  • art. 618b, art. 618c § 1, art. 618k § 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 1749, ze zm.).

Autorem odpowiedzi jest: 

Katarzyna Wrońska-Zblewska


Katarzyna Wrońska-Zblewska
AUTOR
Prawnik, specjalista prawa pracy. Absolwentka wydziału Prawa i Administracji na Uniwersytecie Gdańskim. Od wielu lat zajmuje się zawodowo prawem pracy, autorka licznych publikacji z tego zakresu.

Nagrody i wyróżnienia

Certyfikat rzetelnosci Laur zaufania SMB logo Top firma

Copyright © 2024 Wszelkie prawa zastrzeżone

Obserwuj nas

fb-logo ink-logo inst-logo