Co lepsze: przywrócenie do pracy, czy odszkodowanie?
Często się zdarza w praktyce, że pracodawca wypowiadając pracownikowi umowę o pracę podaje przyczynę, która okazuje się nieprawdziwa i nieuzasadniona. Kiedy w związku z zaistniałą sytuacją, pracownik spotyka się z pracodawcą na drodze sądowej, sąd orzeka o odszkodowaniu albo o przywróceniu do pracy. Sprawdź stanowisko SN w tej sprawie.
Jaki był stan faktyczny sprawy?
Pracownica firmy farmaceutycznej otrzymała wypowiedzenie umowy zawartej na czas nieokreślony. Przyczyną był brak zaufania do pracownicy polegający na zamówieniu przez nią surowca do produkcji leków w zbyt dużej ilości w stosunku do pojemności zbiornika. Zamówienie to udało się jednak zredukować bez dodatkowych kosztów po stronie pracodawcy. Ponadto nie odbiegało ono ilościowo od innych realizowanych w tym samym roku zamówień, a pracodawca w tamtym czasie posiadał dwa zbiorniki, które łącznie mogłyby pomieścić ilość surowca zamówionego przez pracownicę. Pracownica zażądała więc przed sądem przywrócenia do pracy. Pracodawca twierdził jednak, że byłoby to niecelowe ze względu na naganne zachowanie pracownicy i utratę do niej zaufania.
Jaki w sprawie zapadł wyrok SN?
Sąd Najwyższy orzekając w tej sprawie uznał, że: „Gdy przyczyna rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony była nieuzasadniona (nieprawdziwa), tylko szczególne przyczyny leżące po stronie pracownika bądź pracodawcy lub w ogóle niezależne od obydwu stron mogą spowodować zasądzenie na jego rzecz odszkodowania - zamiast żądanego przywrócenia do pracy (wyrok SN z 18 stycznia 2012 r., II PK 129/11).
Uzasadnienie SN: Sąd Najwyższy uznał, że pracodawca wskazał nieprawdziwą przyczynę wypowiedzenia. Nie można więc przyjąć, że zachowanie pracownicy było obiektywnie naganne. A zatem argumenty pracodawcy, że z powodu utraty zaufania niemożliwe jest dalsze zatrudnianie pracownicy, nie zasługują na uwzględnienie.
Jakie zdanie na ten temat ma ekspert?
Anna Telec - radca prawny:
W myśl art. 45 § 1 Kodeksu pracy (dalej: kp), w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.
Artykuł 45 § 2 kp stanowi z kolei, że sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że jest to niemożliwe lub niecelowe (wówczas zasądza odszkodowanie).
Przepisu tego nie stosuje się jednak do:
- pracowników objętych tzw. ochroną przedemerytalną z art. 39 kp,
- pracownic w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego,
- pracowników - ojców wychowujących dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego oraz
- pracowników, o których mowa w przepisach szczególnych dotyczących ochrony przed - wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę (art. 45 § 3 kp).
Czyli w ich przypadku sąd orzeka - zgodnie z żądaniem pracownika - o przywróceniu do pracy (o ile nie mamy do czynienia z likwidacją lub upadłością pracodawcy). Nie może tego żądania „zamienić” na odszkodowanie.
Do okoliczności uniemożliwiających przywrócenie pracownika do pracy (wbrew jego żądaniu) sąd zwykle zalicza m.in.:
- likwidację stanowiska pracy pracownika i brak środków do utrzymania dotychczasowego stanu zatrudnienia,
- poważny konflikt z pracodawcą, uniemożliwiający dalszą współpracę - zwłaszcza zawiniony przez pracownika,
- wielokrotne nieusprawiedliwione nieobecności pracownika i używanie alkoholu w pracy oraz inne jego szczególnie naganne zachowanie.
Należy jednak rozważyć także stopień i charakter naruszenia przez pracodawcę przepisów o wypowiadaniu umów o pracę (patrz: wyrok SN z 14 października 1997 r., I PKN 275/97, OSNP 1998/15/449). I tak, pracodawca, który wskazuje pracownikowi nieprawdziwą przyczynę wypowiedzenia, co do zasady nie może argumentować przed sądem, że niecelowe jest przywrócenie takiego pracownika do pracy (patrz też: wyrok SN z 21 września 2001 r., I PKN 625/00, OSNP 2003/18/427).
Na temat projektowanych zmian w sprawie nieuzasadnionego wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę pisaliśmy tutaj:
Już wkrótce wysokie odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy!
art . 45 § 1 i § 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
