Rekompensowanie pracy w niedziele i święta – pracownicy szeregowi i kadra zarządzająca
Od 4 marca 2014 r. obowiązuje rozszerzony katalog prac, których wykonywanie jest dozwolone w niedziele i święta. Za prace te, podobnie jak za inne dozwolone przepisami Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje odpowiednia rekompensata. Odpowiednia – czyli jaka?
Pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta, pracodawca jest obowiązany zapewnić w pierwszej kolejności inny (cały) dzień wolny od pracy:
-
w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a jeśli nie jest to możliwe – do końca okresu rozliczeniowego,
-
w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego.
Dopiero jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie przez pracownika dnia wolnego od pracy w powyższym terminie, przysługuje mu dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w niedzielę lub święto.
Termin oddania dnia wolnego wyznacza pracodawca
Jak wynika z powyższego, w przypadku pracy w niedzielę lub święto to pracodawca decyduje kiedy udzieli dnia wolnego pracownikowi i nie potrzebuje jego zgody. Inaczej jest natomiast przypadku rekompensaty pracy w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Przepisy wyraźnie określają, że termin takiego dnia wolnego musi być uzgodniony z pracownikiem. Co więcej, odbiór takiego dnia wolnego musi odbyć się w tym samym okresie rozliczeniowym co dodatkowa praca.
Pracodawca nie ma możliwości narzucenia dnia odbioru za pracę w 6. dniu tygodnia. Powinien więc dążyć do porozumienia się z pracownikiem. Dopiero obiektywne przesłanki, takie jak np. choroba pracownika do końca okresu rozliczeniowego czy urlop, usprawiedliwiają nieudzielenie dnia wolnego. W takim przypadku pracownikowi należy zapłacić wynagrodzenie wraz z dodatkiem.
Niemniej jednak trzeba pamiętać, że brak rekompensaty takiego dnia czasem wolnym, w większości przypadków spowoduje wystąpienie nadgodzin średniotygodniowych, które również trzeba będzie zrekompensować.
Sporna kwestia – jeden czy dwa dodatki
I tutaj pojawiają się wątpliwości – czy za niezrekompensowaną dniem wolnym pracę w niedzielę lub święto należy wypłacić pracownikowi jeden (za pracę w niedzielę lub święto) czy dwa dodatki (za pracę w niedzielę lub święto oraz za nadgodziny wynikające z przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy).
Zdaniem SN
W razie nieudzielenia przez pracodawcę w okresie rozliczeniowym innego dnia wolnego od pracy w zamian za dozwoloną pracę świadczoną w niedzielę lub święto, pracownikowi przysługuje za każdą godzinę takiej pracy tylko jeden dodatek przewidziany w art. 15111 § 2 in fine lub § 3 Kodeksu pracy
(uchwała Sądu Najwyższego z 15 lutego 2006 r., sygn. akt II PZP 11/05, OSNP 2006/11-12/170).
W świetle powyższej uchwały pracodawca ma obowiązek wypłacać pracownikowi tylko jeden 100% dodatek – za pracę w niedzielę lub święto. Można jednak spotkać się z opiniami (stanowisko to podziela także Państwowa Inspekcja Pracy), że w razie nieudzielenia podwładnemu innego dnia wolnego od pracy za pracę w niedzielę lub święto, trzeba wypłacić mu dwa 100% dodatki.
Kadra zarządzająca pracuje więcej bez rekompensaty
Odstępstwa od powyższych zasad rekompensowania pracy w niedziele i święta dotyczą kadry zarządzającej.
Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.
Pracownikami zarządzającymi w imieniu pracodawcy zakładem pracy – zgodnie z definicją zawartą w Kodeksie pracy – są:
-
pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy lub
-
pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz
-
główni księgowi.
W przepisach brak jest natomiast definicji kierownika wyodrębnionej komórki organizacyjnej, przez którego, zgodnie z praktycznym ujęciem, należy rozumieć pracownika kierującego zespołem pracowników wyodrębnionej organizacyjnie jednostki (np. kierownik magazynu nadzorujący, kierujący pracą magazynierów czy HR manager kierujący pracą zespołu). Pracownicy ci (zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych) za pracę w godzinach nadliczbowych nie otrzymują żadnej rekompensaty. Z jednym wyjątkiem.
Mianowicie, kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych (ale już nie osobom kierującym zakładem) za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w wysokości określonej w art. 1511 § 1 Kodeksu pracy, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.
A zatem z tytułu pracy w niedzielę kierownik wyodrębnionej komórki organizacyjnej powinien otrzymać w pierwszej kolejności dzień wolny od pracy, a gdy taka forma rekompensaty jest niemożliwa - wynagrodzenie powiększone o 100% dodatek za każdą godzinę pracy w tym dniu.
