Kiedy pracodawca musi zrealizować obowiązek zapewnienia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych pracownikom?

Anna Słowińska
Anna Słowińska
10.10.2019AKTUALNE

Kiedy pracodawca musi zrealizować obowiązek zapewnienia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych pracownikom?

Pracodawca nie jest zwolniony z obowiązku stosowania wobec zatrudnionych pracowników zasad bhp, w tym zapewnienia im pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych w zakresie odpowiednim do rodzaju wykonywanej pracy. Nałożenie obowiązków w tym zakresie powinno być jednak poprzedzone rzetelną oceną i wyważone ze względu na rodzaj i warunki wykonywanej pracy – orzekł WSA w Szczecinie.

Kiedy pracodawca musi zrealizować obowiązek zapewnienia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych pracownikom?

Istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadzała się do oceny zgodności z prawem nakazu nałożonego na pracodawcę, w wyniku przeprowadzonej przez inspektora pracy kontroli w Wodnym Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym (dalej skrócie WOPR), w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. W nakazie organ inspekcji pracy stwierdził, że z przepisów prawa wynikał obowiązek pracodawcy WOPR odnośnie zapewnienia ratownikom świadczącym pracę na kąpieliskach pomieszczeń higieniczno-sanitarnych obejmujących:

  • szatnię,

  • umywalnię,

  • toaletę i

  • natryski z ciepłą wodą do mycia.

Pracownicy zatrudnieni na kąpieliskach w oparciu o umowy cywilnoprawne, wobec których pracodawca zgodnie z art. 304 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej: Kp.) był obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 1 Kp., tak jak pracownikom w ramach stosunku pracy zawartego na podstawie kp. Jednak po kontroli przez organ sądowy w sprawie, stwierdzono naruszenia proceduralne obu organów prowadzących sprawę, wobec czego decyzja została wydana z naruszeniem przepisów prawa. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie (dalej: WSA) ostatecznie uchylił wadliwą decyzję. Należy zwrócić uwagę, że zaskarżona decyzja w sposób obiektywny nie mogła być przez WOPR wykonania, a nałożony obowiązek przekraczał możliwości faktyczno-prawne jego realizacji. Teren kąpielisk należał bowiem do Zakładu Usług Komunalnych. Oznacza to, że decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania, a pracodawca nie miła możliwości realizacji obowiązków wynikających z Kp.

Stan faktyczny sprawy

W 2017 r. WOPR realizował umowę z Gminą o realizację zadania publicznego dotyczącego zapewnienia bezpieczeństwa na obszarach wodnych oraz wykonanie ratownictwa wodnego na kąpieliskach. W umowie z Miastem nie określono jednak obowiązków stron w zakresie zapewnienia zaplecza socjalnego ratowników w tym warunków higieniczno-sanitarnych. Brak takiego zabezpieczenia spowodowało narażenie się na poniesienie odpowiedzialności w zakresie braku realizacji obowiązków w zakresie bhp. przez pracodawcę.

Pracę ratowników skontrolowała Państwowa Inspekcja Pracy. Celem kontroli przeprowadzonej w WOPR było ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na terenie kąpielisk, w obiektach i pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych.

W wyniku przeprowadzonej kontroli przez inspektora pracy działającego w ramach właściwości miejscowej Okręgowego Inspektora Pracy został nakaz zawierający pięć decyzji z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Odwołanie od decyzji pracodawcy

WOPR wniosło odwołanie od decyzji, zawartych w nakazie podnosząc, że przepisy prawa pracy, przywołane w podstawie prawnej zaskarżonej decyzji nakazu, nie nakładają na pracodawcę obowiązku zapewnienia natrysków z ciepłą wodą ratownikom wodnym, pełniącym służbę na kąpieliskach. Następnie pracodawca powołał się na przepisy § 111 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.), które mówią o obowiązku zapewnienia pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych. Zdaniem pracodawcy z przepisów tych bowiem nie wynika, aby prace ratownika wodnego były wykonywane w warunkach wymagających zapewnienia natrysków z ciepłą wodą do mycia.

Co wynikało z protokołu kontroli PIP?

Z protokołu kontroli, podpisanego bez zastrzeżeń przez pracodawcę, wynikało, że na skontrolowanych kąpieliskach nie zapewniono, zatrudnionym tam ratownikom odrębnych umywalni, w tym umywalki z dopływem ciepłej wody oraz natrysku z ciepłą wodą. Przy szatni nie było ponadto odrębnych toalet. Jak ustalono podczas kontroli, ratownicy korzystali z ogólnodostępnych toalet dla plażowiczów, w których były umywalki do mycia rąk z zimną wodą oraz z natrysków z zimną wodą, które służyły plażowiczom do spłukania ciała przed kąpielą. Na jednym z kąpielisk ratownicy mogli korzystać z toalety w budynku biura kierownika kąpieliska, w którym była umywalka z ciepłą wodą, natomiast brak było natrysku. Powyższe ustalenia dały podstawę do stwierdzenia naruszenia obowiązków pracodawcy w zakresie przestrzegania przepisów bhp. Wobec czego inspektor pracy stwierdził naruszenie przepisów art. 233 Kp. oraz § 111 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp. Jednak nie wziął pod uwagę, że tereny kąpielisk były objęte władztwem Zakładu Usług Komunalnych, wobec czego decyzja organu była wydana z naruszeniem przepisów prawa.

Jakie są wymagana dla urządzeń higieniczno-sanitarnych?

Okręgowy Inspektor Pracy rozpatrujący odwołanie od ww. decyzji, uzasadnił konieczność realizacji przez pracodawcę obowiązków dla pomieszczeń higieniczno-sanitarnych wnikających z załącznika nr 3 „Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych” do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.

Odnosząc się do wymagań dotyczących urządzeń higieniczno-sanitarnych:

  1. Do umywalek powinna być doprowadzona woda bieżąca – ciepła i zimna.

  2. Na każdych dziesięciu pracowników najliczniejszej zmiany powinna w umywalni przypadać co najmniej jedna umywalka indywidualna, a przy pracach brudzących i w kontakcie z substancjami szkodliwymi lub zakaźnymi – co najmniej jedna umywalka na każdych pięciu pracowników – lecz nie mniej niż jedna przy mniejszej liczbie zatrudnionych.

  3. W przypadku zastosowania umywalek szeregowych do mycia zbiorowego powinno przypadać co najmniej jedno stanowisko do mycia, zawór czerpalny wody, na każdych pięciu pracowników jednocześnie zatrudnionych.

  4. W zespole szatni powinny znajdować się pomieszczenia z natryskami, jeśli wymagają tego warunki pracy lub ochrona zdrowia pracowników.

Skarga WOPR do sądu administracyjnego

Decyzję Okręgowego Inspektora Pracy WOPR zaskarżyło do WSA. Strona skarżąca domagała się uchylenia w całości decyzji. Skarżący pracodawca ponadto zarzucił m.in. zaskarżonej części decyzji nieważność, wobec obiektywnego braku możliwości jej wykonania, w sytuacji braku dysponowania terenem kąpieliska i świadczeniu wyłącznie usług zabezpieczenia ratowniczego kąpiących się tam osób oraz braku dostatecznego sprecyzowania zakresu wydanego nakazu co do niedookreślonego miejsca "pracy na kąpieliskach".

WSA po przeprowadzeniu kontroli sądowej postępowania organów obu instancji Państwowej Inspekcji Pracy, stwierdził, że w ramach postępowania kontrolnego inspekcji nie ustalono różnic w wyposażeniu poszczególnych kąpielisk, a także specyfiki wykonywanych przez ratowników czynności. Organy obu instancji nie wzięły pod uwagą faktu, że skarżący nie włada bezpośrednio terenem kąpielisk i nie ma jakiegokolwiek wpływu na ich wyposażenie i zabudowę w aspekcie pomieszczeń higieniczno-sanitarnych dla świadczących tam usługi ratowników. Za teren kąpielisk odpowiadał Zakład Usług Komunalnych, niebędący pracodawcą ratowników, a jedynie władający terenem kąpielisk.

Ponadto Sąd wskazał, że treść protokołu kontroli, który w istocie stanowi bazę merytoryczną dla wydanych decyzji, nie została oparta o wnikliwe działania zmierzające do ustalenia rzeczywistego stanu faktycznego. Organ I instancji zawarł w nim sformułowania, które subiektywnie uznał za prawdziwe, nie zważając na faktyczne i rzeczywiste warunki świadczenia czynności przez zleceniobiorców. W szczególności nie zawarto w treści protokołu opisu warunków pracy, nie odniesiono się do rzeczywistych czynności realizowanych przez zleceniobiorców.

Uwaga!

Podsumowując swoje stanowisko w sprawie, sąd stwierdził, że strona skarżąca jako pracodawca nie jest zwolniona z obowiązku stosowania wobec zatrudnionych pracowników zasad bhp. W tym należy wymienić zapewnienie im pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych w zakresie odpowiednim do rodzaju wykonywanej pracy. Nałożenie obowiązków na pracodawcę zatrudniającego ratowników na kąpieliskach w tym zakresie, winno być jednak poprzedzone rzetelną oceną i wyważone ze względu na rodzaj i warunki wykonywanej pracy. Wadliwie sformułowany nakaz przez organ państwowej inspekcji pracy okazał się niewykonalny.

Co może zrobić inspektor PIP gdy wykryje nieprawidłowości podczas kontroli?

Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpatrujący omawianą sprawę wypowiedział się odnośnie uprawnień państwowych inspektorów pracy podejmujących kontrole u pracodawców. Zdaniem Sądu inspektor pracy w ramach kompetencji wynikających z przepisów art. 11 pkt 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, mając na uwadze obowiązki pracodawcy wynikające z art. 304 § 1 Kp. w zw. z art. 207 § 2 Kp., w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest uprawniony do nakazania usunięcia stwierdzonych podczas kontroli uchybień w ustalonym terminie.

Ważne

Obowiązki pracodawcy wobec osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych w zakresie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy są takie same, jak wobec osób, które pozostają z nimi w stosunku pracy.

Jednak przy dokonywaniu oceny wykonania przez pracodawcę obowiązków wynikających z przepisów kontrolujący inspektor nie może pominąć kwestii rodzaju wykonywanej pracy oraz warunków, w jakich praca ta jest wykonywana. W rozpatrywanej sprawie organy inspekcji pracy nie wzięły pod uwagę rodzaju wykonywanej pracy ratownika WOPR i niejednokrotnie świadczenia pracy na terenach objętych władztwem Zakładu Usług Komunalnych oraz warunków w jakich faktycznie jest ona wykonywana.

Co oznacza zwrot „ustalony termin”?

Należy wskazać, że w omawianej sprawie podjęto także problem zagadnienia terminu do usunięcia stwierdzonych uchybień decyzji nakazowej poprzez użycie sformułowania „ustalony termin”.

Z przepisu art. 11 pkt 1 ustawy o PIP wynika, że inspektor pracy jest uprawiony do nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie. Sąd zauważył, że Ustawa jednak nie precyzuje pojęcia "ustalony termin".

Zdaniem Sądu chodzi tutaj o termin:

  • rozsądny,

  • związany ze stwierdzonym naruszeniem, zagrożeniem dla zdrowia i życia pracowników,

  • z realną możliwością wykonania przez pracodawcę nałożonych w nakazie obowiązków. Obowiązki te w niektórych przypadkach będą wymagały poczynienia nakładów finansowych celem ich realizacji.

Wskazówki z orzeczenia dla pracodawcy:

  1. W kwestiach spornych, także związanych z obowiązkami bhp pracodawcy, mogą decydować zapisy umowy ze zleceniodawcą.

  2. Pamiętaj, że w razie kontroli inspektor pracy powinien wziąć pod uwagę rodzaj wykonywanej pracy przez pracowników oraz warunki, w jakich praca ta jest wykonywana.

  3. Uwzględnij, że inspektor pracy może wydać wadliwą decyzję, która będzie niewykonalna w dniu jej wydania.

  4. Pracodawca ma prawo odwołania się od decyzji nakazowej wydanej przez inspektora pracy po przeprowadzonej kontroli.

  5. Odwołując się od nakazu PIP pamiętaj, aby kierować się realną możliwością wykonania nałożonych w nakazie obowiązków.

  6. W przypadku, gdy naruszenie pracodawcy dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy inspektor pracy podczas kontroli jest uprawniony do nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie.

Źródło: Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 22 marca 2018, sygn.akt. Sa/Sz 123/18.

Autor: 

Anna Słowińska


Anna Słowińska
AUTOR
prawnik, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Szczecińskiego i studiów podyplomowych "Prawa i Wolności człowieka" zorganizowanych przez Instytut Nauk Prawnych PAN i Helsińską Fundacje Praw Człowieka. Autorka i współautorka kilkuset artykułów i kilku publikacji książkowych z zakresu tematyki prawa pracy, bhp, ochrony zdrowia, praw człowieka. Założycielka Fundacji Lepsze Prawa Człowieka działającej w obszarze ochrony Praw Człowieka, która m.in. monitoruje przestrzeganie bhp przez podmioty lecznicze. Brała udział w wielu programach badawczych mających na celu ocenę przestrzegania Praw Człowieka w polskim i europejskim wymiarze sprawiedliwości m.in. court watch. Monitorowała przestrzeganie Praw Człowieka osób pozbawionych wolności w zakładach karnych w Polsce i w Europie, Brała także udział w spotkaniach w ramach wizyty studyjnej w Strasburgu z grupą polskich sędziów mających na celu analizę orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, i udział w rozprawie przed ETPCz.

Nagrody i wyróżnienia

Certyfikat rzetelnosci Laur zaufania SMB logo Top firma

Copyright © 2024 Wszelkie prawa zastrzeżone

Obserwuj nas

fb-logo ink-logo inst-logo