Nadgodziny w ruchomym czasie pracy

Przyjmując za podstawę przedstawiony powyżej stan faktyczny: Powstała jedna godzina nadliczbowa przypisana do poniedziałkowej doby pracowniczej. O 8.00 rozpoczęła się kolejna doba pracownicza. W sytuacjach takich jak wskazana w pytaniu, przy przedziale czasowym wprowadzonym dla rozpoczynania pracy za początek doby pracowniczej należy uznawać najwcześniejszą godzinę określoną w „widełkach”.

W ruchomym czasie pracy z art. 140¹ § 2 Kodeksu pracy pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w przyjętym przedziale czasowym w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla niego dniem pracy. Nie ma więc stałych, z góry ustalonych godzin „od… do... ”, w których będzie pracować. Tak jak w sytuacji przedstawionej w pytaniu – pracownik rozpoczyna pracę w przyjętym przedziale czasowym (między 8.00 a 10.00) i przepracowuje od tej chwili 8 godzin.

Pracodawca nie wpływa na konkretną godzinę rozpoczęcia pracy, co oznacza, że przy wprowadzaniu takiej organizacji pracy należy głęboko przemyśleć, czy na danym stanowisku, w tym konkretnie dziale itp., na taką swobodę można pozwolić.

Stosowanie ruchomego czasu pracy nie wyłącza jednak uprawnień pracodawcy do wyznaczania godzin pracy, w szczególności do polecania pracy w godzinach nadliczbowych.

Według art. 128 Kodeksu pracy do rozliczania czasu pracy pracownika przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. W ramach tak pojmowanej doby pracowniczej rozliczana jest norma dobowa czasu pracy. W ruchomym czasie pracy pracownik może jednak rozpocząć pracę przed upływem 24 godzin od początku pracy dnia poprzedniego, co nie będzie skutkowało powstaniem nadgodzin.

W zakresie nadgodzin w ruchomym czasie pracy sprawa jest prosta, jeżeli pracownik po przyjściu do pracy przepracuje więcej niż swoje zwykłe 8 godzin. Następuje przekroczenie normy dobowej i powstają nadgodziny. Większy problem jest wówczas, gdy przełożony, tak jak ma to miejsce w pytaniu, nakazuje wcześniejsze rozpoczęcie pracy.

Zdaniem Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: Przepisy umożliwiające stosowanie ruchomego czasu pracy, tj. art. 140¹ kp, nie modyfikują definicji doby ani definicji pracy nadliczbowej, stanowią jedynie, że w rozkładach czasu pracy, o których mowa w tym przepisie, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Zdaniem Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: Jeżeli pracodawca poleci pracownikowi wykonywanie pracy przed rozpoczęciem przez pracownika pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, o którym mowa w art. 140¹ § 1 kp, ocena, czy doszło do pracy nadliczbowej w rozumieniu art. 151 kp i czy praca ta była wynikiem przekroczenia normy dobowej czy przeciętnej normy tygodniowej powinna być dokonywana z uwzględnieniem definicji doby pracowniczej.

W opinii Departamentu, jeżeli praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie, który objęty jest dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Opinia ta odnosi się jednak do zmiennych rozkładów czasu pracy, w których pracodawca w harmonogramach czasu pracy wyznacza różne godziny rozpoczynania pracy.

Z całą pewnością godzina nadliczbowa to czas przepracowany przez pracownika od 7.00 do 8.00. Przypada bowiem przed najwcześniejszą godziną rozpoczynania pracy przewidzianą w ramach ruchomego rozkładu czasu pracy. Należy ją przypisać do niezakończonej, poniedziałkowej doby pracowniczej.

Przy przyjęciu, że doba pracownicza wskazanej w pytaniu osoby kończy się po 24 godzinach od przyjścia do pracy poprzedniego dnia, praca od 8.00 do 9.00 byłaby również nadgodziną dobową. Przy takim ujęciu doba zaczynałaby się o 9.00 i to, że pracownik pracował do 16.00 (7 godzin) niewiele by zmieniło. Powstałyby dwie godziny nadliczbowe, natomiast przepracowanie 7, a nie 8 godzin mogłoby być ewentualnie potraktowane jako rekompensata jednej z nich (przy braku wniosku pracownika o taką rekompensatę pracodawca byłby i tak jeszcze „winien” pracownikowi 30 minut).

Wchodzimy już jednak w godziny objęte ruchomym czasem pracy, których nie można traktować w różny sposób, w zależności od tego, czy rozpoczęcie świadczenia pracy stanowi wybór pracownika, czy zostało mu wyjątkowo narzucone przez pracodawcę. Polecenie pracodawcy ingeruje w możliwość wyboru godzin pracy, jednak w części wskazuje na pracę w ustalonym w ramach zmiennych godzin pracy przedziale czasowym. Czas przepracowany od godz. 8.00 nie powinien być już traktowany jako praca nadliczbowa. W związku z tym, że pracownik pracował od tej godziny 8 godzin, nie nastąpiło przekroczenie normy dobowej czasu pracy tym dniu.