Godziny nadliczbowe w ruchomym czasie pracy – zasady rozliczania

Ruchome rozkłady czasu pracy, chociaż pozwalające na elastyczne planowanie pracy, nie zawsze mogą uchronić przed nadgodzinami. Praca nadliczbowa ma miejsce, jeśli przekroczone zostają przedłużony dobowy wymiar czasu pracy lub obowiązujące pracownika normy czasu pracy:

• 8-godzinna dobowa oraz

• przeciętnie 40-godzinna tygodniowa.

Jeśli zatem pracodawca wezwie pracownika na godzinę wcześniejszą niż wynika to z harmonogramu lub niż miał się stawić pracownik – zgodnie z ustalonymi dla niego „widełkami”, to powstaną godziny nadliczbowe.

Ze względu na możliwość planowania pracownikom pracy na godzinę wcześniejszą niż rozpoczynali ją dnia poprzedniego, w ruchomych rozkładach czasu pracy problematyczne jest rozliczanie godzin nadliczbowych i ich właściwe rekompensowanie. Praca nadliczbowa może być bowiem pracą wynikającą z przekroczenia normy:

• dobowej (wówczas przysługuje za nią, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości 50% albo 100% wynagrodzenia) albo

• przeciętnej tygodniowej (wówczas przysługuje za nią, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia).

Jednocześnie z art. 128 § 3 pkt 1 Kodeksu pracy wynika, że do celów rozliczania czasu pracy pracownika przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Zdaniem MPiPS: Przepisy umożliwiające stosowanie ruchomego czasu pracy, tj. art. 140¹ Kodeksu pracy, nie modyfikują definicji doby ani definicji pracy nadliczbowej. Stanowią jedynie, że w rozkładach czasu pracy, o których mowa w tym przepisie, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

W związku z powyższym, jeżeli pracodawca poleci pracownikowi wykonywanie pracy przed rozpoczęciem przez pracownika pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, o którym mowa w art. 140¹ § 1 Kodeksu pracy, ocena, czy doszło do pracy nadliczbowej w rozumieniu art. 151 Kodeksu pracy i czy praca ta była wynikiem przekroczenia normy dobowej czy przeciętnej normy tygodniowej, powinna być dokonywana z uwzględnieniem definicji doby pracowniczej.

Zdaniem MPiPS: Jeżeli praca przekraczająca normy czasu pracy lub przedłużony dobowy wymiar czasu pracy zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który objęty jest dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być ona zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia dobowej normy czasu pracy.

Jeżeli natomiast praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który nie jest już objęty dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego (bowiem upłynęły już 24 godziny od rozpoczęcia przez pracownika pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w poprzednim dniu kalendarzowym), to praca taka powinna być - zdaniem Departamentu - zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy.