Urlop wypoczynkowy - jak obliczyć

Jak liczymy wymiar urlopu wypoczynkowego, w sytuacji, gdy jest to pierwsza praca po ukończonej szkole, ale po odbyciu zasadniczej służby wojskowej? Czy liczymy jako pierwszy urlop, czy zasadniczą służbę wojskową można uznać jako pierwszą pracę? I czy umowę zlecenia u tego samego pracodawcy można uznać jako pierwsza praca? 

Gdyby staż pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze takie jak np. wymiar urlopu wypoczynkowego ustalany był wyłącznie na podstawie okresów pracy – nie byłoby żadnych wątpliwości. Jest świadectwo pracy, jest wyższy staż.

Uwzględnieniu w pracowniczym stażu pracy podlegają również okresy pracy przebyte za granicą u pracodawcy zagranicznego. Pracownik musi jednak udokumentować te okresy, w sposób, który jednoznacznie i bez żadnych wątpliwości wskazuje:

• na wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy, a także
• dokładne daty pracowniczego zatrudnienia za granicą.

Jednak przepisy przewidują wliczanie do stażu pracy również innych okresów niż pozostawania w zatrudnieniu. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że staż pracy liczy się inaczej dla poszczególnych uprawnień pracowniczych.

W myśl art. 79 ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej: ustawa o promocji zatrudnienia) do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych wlicza się okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz stypendium pobieranego w trakcie odbywania:

• szkolenia, o którym mowa w art. 41 ustawy o promocji (zazwyczaj trwa ono do 6 miesięcy, a w sytuacjach uzasadnionych programem szkolenia w danym zawodzie do 12 miesięcy; natomiast w przypadkach osób bez kwalifikacji zawodowych szkolenie zwyczajowo trwa do 12 miesięcy, a w sytuacjach uzasadnionych programem szkolenia w danym zawodzie nie dłużej niż 24 miesiące);
• stażu, o którym mowa w art. 53 ustawy o promocji zatrudnienia (trwającego do 6 miesięcy, a w przypadku bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30. roku życia – do 12 miesięcy);
• przygotowania zawodowego dorosłych – art. 53 ustawy o promocji zatrudnienia, które może trwać od 6 do 12 miesięcy, jeśli ma formę praktycznej nauki zawodu dorosłych może trwać, a jeśli przyuczenia do pracy dorosłych – od 3 do 6 miesięcy).

Czym innym jest wymiar urlopu wypoczynkowego, a czym innym – prawo do niego. Wymienione okresy (pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz stypendium) nie podlegają wliczeniu do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego. Okres pobierania zasiłku i stypendium zwiększa staż urlopowy pracownika, ale nie wpływa na moment nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego:

• który przysługuje z dołu, w wymiarze 1/12 z rocznego wymiaru, po przepracowaniu każdego miesiąca – jeśli chodzi o urlop w pierwszym roku pracy,
• lub do którego pracownik nabywa prawo z góry 1 stycznia każdego roku – w przypadku urlopu kolejnego

Staż pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, jest liczony nieco inaczej niż staż pracy uwzględniany np. przy ustalaniu prawa do dodatku za wysługę lat. W tym przypadku wlicza się także okresy nauki. Z tytułu ukończenia:

• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – wlicza się przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
• szkoły policealnej – 6 lat,
• szkoły wyższej – chodzi tu o studia I i II stopnia, zatem zarówno pracownikowi z tytułem licencjata, jaki pracownikowi z tytułem magistra uwzględnia się w stażu 8 lat.

Okresy nauki nie podlegają sumowaniu – pracownikowi wlicza się tylko ten, który jest dla niego korzystniejszy. Podobnie należy postąpić, jeśli w trakcie osoba ucząca się podjęła zatrudnienie – wówczas w stażu urlopowym uwzględnia się korzystniejszy dla pracownika okres.

Innym, często zgłaszanym przez pracowników okresem, podlegającym wliczeniu do pracowniczego stażu pracy jest praca na roli. Na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy wlicza się także:

• okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka – bez znaczenia, kiedy było prowadzone;
• przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem – warunkiem zaliczenia tego okresu jest zatem przejęcie gospodarstwa przez pracownika;
• przypadające po 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin – w tym przypadku wystarczy samo wykonywanie pracy w charakterze domownika (tj. przez osobę, która ukończyła 16 lat i pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowych z rolnikiem lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie i nie jest z nim związana stosunkiem pracy) i nie jest wymagane opłacanie składek do KRUS za tę osobę.

Pracownik, który ubiega się o doliczenie do stażu pracy okresów pracy na roli, musi udokumentować ten fakt. Powinien to zrobić przedkładając pracodawcy zaświadczenie z urzędu gminy, a jeśli nie jest to możliwe– zeznania co najmniej dwóch świadków, którzy w tym czasie zamieszkiwali na terenie, na którym jest położone to gospodarstwo.

Pracowniczy staż pracy zwiększa się także o okresy odbywania czynnej służby wojskowej. Przy czym zasady ich wliczania zależą od tego, w jakim terminie pracownik podjął pracę po zwolnieniu ze służby oraz czy powrócił do swojego, czy nowego pracodawcy.

Jeśli pracownik w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę:

• u swojego pracodawcy (tzn. u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby) – czas ten wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień pracowniczych;
• po raz pierwszy lub u nowego pracodawcy – czas odbywania służby wlicza się do okresu zatrudnienia wymaganego do nabywania lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjął pracę.

Czas odbywania służby wlicza się do okresu zatrudnienia, jeśli pracownik podjął pracę po upływie 30 dni – nieważne czy u swojego, czy u nowego pracodawcy.  Okresu zatrudnienia, wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjęli pracę.

Zdarza się, że ze świadectwa pracy przedstawionego przez pracownika wynika, że korzystał on z urlopu bezpłatnego. Zasadniczo okres takiego urlopu nie podlega wliczeniu do stażu pracy. Jednak i od tej zasady są pewne wyjątki.

Do stażu pracy wlicza się także okres urlopu bezpłatnego w celu sprawowania opieki nad małym dzieckiem przypadający od 8 czerwca 1968 r. do 30 czerwca 1981 r. Urlop ten został 1 lipca 1981 r. zastąpiony urlopem wychowawczym, który w dniu jego zakończenia również podlega wliczeniu do pracowniczego stażu pracy.

Urlopem bezpłatnym podlegającym wliczeniu do pracowniczego stażu pracy jest także urlop z art. 174¹ Kodeksu pracy. Jest to urlop bezpłatny udzielany pracownikowi za jego pisemną zgodą pracownika w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami.

Przepisy prawa pracy nie przewidują natomiast zaliczenia do stażu pracy okresów:

• wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych
• oraz prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. 

Zdarza się, że przepisy szczególne (jak np. w przypadku pracowników samorządowych) przewidują, że wymagany na danym stanowisku staż pracy może być „zastąpiony” odpowiednim okresem prowadzenia działalności gospodarczej o charakterze zbliżonym do danego stanowiska. Jednak nie można tego traktować jako podstawy do wliczenia okresu prowadzenia własnej firmy do pracowniczego stażu pracy.

Trzeba także pamiętać, że wliczenie wymienionych wyżej okresów:

• pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium dla skierowanych bezrobotnych,
• pracy na roli,
• służby wojskowej
• czy niektórych urlopów

jest możliwe tylko po spełnieniu określonych warunków oraz udokumentowaniu ich przez pracownika.