Oddawanie wolnego za pracę w dniu wolnym lub sobotnie święto oraz za nadgodziny
Do końca okresu rozliczeniowego czy nawet po jego zakończeniu, decyzją pracodawcy czy w porozumieniu z pracownikiem? Kiedy należy udzielać pracownikowi dni wolnych: za pracę w wolną sobotę i niedzielę lub święto oraz za święto przypadające w dniu wolnym? Ile czasu ma pracodawca na zrekompensowanie czasem wolnym pracy w godzinach nadliczbowych?
Za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi inny dzień wolny od pracy. Podobny sposób rekompensaty dotyczy pracy w niedzielę lub święto (przy czym w tym przypadku nie ma on charakteru bezwzględnego – pracownik za pracę w te dni może otrzymać także wynagrodzenie powiększone o stosowny dodatek). Dodatkowy dzień wolny należy się pracownikowi również w sytuacji, gdy w tzw. szóstym dniu tygodnia wypada święto. Dodatkowo, czasem wolnym można zrekompensować pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych. Ale na kiedy zaplanować wolne w powyższych przypadkach?
Do końca okresu rozliczeniowego za pracę w wolną sobotę…
Jeśli pracownik, ze względu na konieczność prowadzenia akcji ratowniczej lub szczególne potrzeby pracodawcy, wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, musi w zamian otrzymać inny dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego. Co ważne, strony (pracodawca i pracownik) muszą uzgodnić termin odbioru tego dnia wolnego – pracodawca nie może go pracownikowi narzucić.
…oraz niedzielę lub święto
Koniec okresu rozliczeniowego to również ostateczny termin na zrekompensowanie pracy w niedzielę oraz święto. Przy czym pracę w niedzielę w pierwszej kolejności trzeba zrekompensować dniem wolnym udzielonym w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Dopiero jeśli nie jest to możliwe – wolne można oddać do końca okresu rozliczeniowego (gdyby jednak pracodawca nie mógł oddać pracownikowi dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto – może zrekompensować mu tę pracę dodatkiem do wynagrodzenia).
Co ważne, przepisy – w odróżnieniu od regulacji dotyczących udzielania dnia wolnego za pracę w szóstym dniu tygodnia – nie nakazują pracodawcy konsultowania terminu odbioru dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto z pracownikiem. Jeśli nie skorzysta on z dnia wolnego od pracy, nabędzie prawo do dodatku.
Wolne za sobotnie święto
Przyjęty okres rozliczeniowy wyznacza również ramy czasowe na udzielenie pracownikom dnia wolnego od pracy w zamian za święto przypadające w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Ilość dni wolnych musi się bowiem zgadzać w każdym okresie rozliczeniowym – pracodawca nie może zatem „przerzucać” dnia wolnego za święto między okresami rozliczeniowymi.
U pracodawcy obowiązuje 3-miesięczny okres rozliczeniowy, obejmujący kwartały roku kalendarzowego. W zamian za święto przypadające 15 sierpnia 2015 r. pracodawca wyznaczył pracownikom wolne 5 czerwca – czyli w piątek po Bożym Ciele.
Takie działania jest nieprawidłowe – dzień wolny za święto przypadające 15 sierpnia pracodawca musi zaplanować w okresie rozliczeniowym od lipca do września. W przeciwnym razie pracownicy nie będą mieli zapewnionej odpowiedniej liczby dni wolnych od pracy.
Za nadgodziny można oddać później
Jeśli zaś chodzi o udzielanie czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych, sprawa przedstawia się nieco inaczej. Tutaj strony nie są ograniczone okresem rozliczeniowym. Pracownik objęty 3-miesięcznym okresem rozliczeniowym może zatem w sierpniu odebrać czas wolny za pracę w godzinach nadliczbowych, które wystąpiły w kwietniu. Trzeba jednak pamiętać, aby sposób rekompensaty nadgodzin dobowych ustalić przed terminem wypłaty wynagrodzenia za miesiąc, w którym one powstały. Jeśli do tego czasu strony nie podejmą decyzji, że ma to być rekompensata czasem wolnym (nie ważne z czyjej inicjatywy), pracownikowi przysługiwać będzie wynagrodzenie z dodatkiem.
Pracodawca może zostać zwolniony z obowiązku finansowej rekompensaty przekroczeń dobowych (wypłaty dodatku za pracę godzinach nadliczbowych) jedynie wtedy, gdy przed terminem płatności wynagrodzenia za pracę przypadającym bezpośrednio po wystąpieniu godzin nadliczbowych z przekroczenia normy dobowej pracownik wystąpi z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego bądź skorzysta z możliwości przewidzianej w art. 1512 § 2 Kodeksu pracy i oznaczy w grafiku pracownika termin udzielenia czasu wolnego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych.
W opinii Departamentu działania pracownika (złożenie wniosku) lub pracodawcy (wskazanie terminu odbioru czasu wolnego) zmierzające do uniknięcia wypłaty dodatku za przepracowane godziny ponad normę dobową powinny nastąpić przed najbliższym terminem wypłaty wynagrodzenia. W przeciwnym razie pracodawca jest obowiązany wypłacić dodatek, mimo że okres rozliczeniowy nie uległ zakończeniu
(pismo Departamentu Prawnego GIP z 21 kwietnia 2009 r., znak GPP-306-4560-32/09/PE/RP).
art. 1511, art. 1512, art. 1513, art. 15111 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r., poz. 1502, ze zm.).
Emilia Wawrzyszczuk
