Konstytucja Biznesu od 30 kwietnia – zmiany ważne dla pracodawców

30 marca w Dzienniku Ustaw opublikowano pakiet 5 ustaw wchodzących w skład tzw. Konstytucji Biznesu. Większość zapisanych w nich rozwiązań zaczyna obowiązywać od 30 kwietnia 2018 r. Zestaw wspomnianych ustaw tworzą:

1. ustawa z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców,

2. ustawa z 6 marca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej,

3. ustawa z 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców,

4. ustawa z 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy,

5. ustawa z 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Na mocy art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców, ustawodawca nadaje nowe uprawnienie początkującym przedsiębiorcom (lub tym wracającym do prowadzenia własnego biznesu po 5 latach przerwy) do zwolnienia z obowiązku ubezpieczeń społecznych maksymalnie przez pierwsze 6 miesięcy.

Omawianą ulgą może być objęty przedsiębiorca będący osobą fizyczną (w tym także wspólnik spółki cywilnej), który:

• rozpoczyna działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie, ale po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia oraz

• nie wykonuje podjętej aktywności biznesowej dla pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej, w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym świadczył w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres prowadzonej działalności.

„Ulga na start” może trwać przez okres 6 miesięcy kalendarzowych, licząc od momentu podjęcia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej, czyli od dnia faktycznego rozpoczęcia wykonywania tej działalności rozumianego jako pierwsza czynność w obrocie gospodarczym bezpośrednio związana z przedmiotem zadeklarowanej aktywności biznesowej. Jeżeli dzień ten przypada pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, miesiąc ten wliczamy do półrocznego okresu trwania ulgi. Jeśli działalność gospodarczą rozpocznie się w trakcie miesiąca kalendarzowego, miesiąca tego nie wlicza się.

Gdyby w czasie korzystania z „ulgi na start” doszło do zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, okres zawieszenia nie przerwałby biegu 6 miesięcy.

Przedmiotowa preferencja składkowa posiada charakter dobrowolny, a zatem można z niej zrezygnować dokonując zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych od dnia wskazanego we wniosku w tej sprawie, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek ten zostanie zgłoszony. Po takiej rezygnacji z „ulgi na start”, przedsiębiorca będzie mógł ponownie z niej skorzystać dopiero po upływie 60 miesięcy kalendarzowych od dnia zakończenia działalności gospodarczej bądź jej zawieszenia.

Co więcej, wspomniana ulga nie dotyczy ubezpieczenia zdrowotnego, a więc przedsiębiorca z niej korzystający podlega temu ubezpieczeniu na ogólnych zasadach od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia jej zaprzestania, z wyjątkiem okresu zawieszenia działalności.

W okresie „ulgi na start”:

• zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego trzeba dokonać na druku ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 05 40;

• można zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny.

Po upływie 6 miesięcy „ulgi na start”, przez kolejne 24 miesiące kalendarzowe przedsiębiorca może opłacać składki społeczne od zadeklarowanej podstawy nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Ewentualna rezygnacja z opisywanej ulgi nie pozbawi prawa do uiszczania przez okres 2 lat składek społecznych według preferencyjnych reguł.

Okres 24 miesięcy liczy się:

• jeśli przedsiębiorca zrezygnuje z „ulgi na start” przed upływem 6-miesięcznego okresu – od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniami społecznymi, który nie może być wcześniejszy od dnia, w którym wniosek zostanie zgłoszony,

• jeśli przedsiębiorca skorzysta z „ulgi na start” w pełnym wymiarze – od następnego dnia po upływie 6 miesięcy i to niezależnie czy jednocześnie będzie on miał inne tytuły do ubezpieczeń i będzie objęty tylko ubezpieczeniem zdrowotnym czy też zawiesi on wykonywanie działalności bezpośrednio po upływie 6 miesięcznej „ulgi na start”.

Kolejną godną uwagi nowością wdrażaną ustawą - Prawo przedsiębiorców, jest możliwość prowadzenia „działalności nieewidencjonowanej”. W myśl art. 5 przywołanego aktu prawnego, nie stanowi działalności gospodarczej aktywność biznesowa, która:

• generuje w skali miesiąca przychód nieprzekraczający 50% kwoty ustawowego wynagrodzenia minimalnego (czyli w 2018 r. 1050 zł) oraz

• wykonywana jest przez osobę fizyczną, która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie prowadziła działalności gospodarczej lub która w okresie 12 miesięcy przed dniem wejścia w życie wskazanej wyżej regulacji nie były wpisane do CEIDG bądź zostały wykreślone z CEIDG więcej niż 1 rok dniem rozpoczęcia obowiązywania ww. regulacji, nawet jeżeli w okresie ostatnich 60 miesięcy przed tym dniem wykonywały działalność gospodarczą.

Przez przychód należy rozumieć tu kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont czyli procentowych zmniejszeń sum należności udzielanych nabywcy przez dostawcę towaru, jeżeli odbiorca płaci gotówką przed umówionym terminem.

W praktyce z pewnością zdarzać się będą mogły sytuacje, w których działalność nieewidencjonowana wygeneruje w danym miesiącu przychód przekraczający poziom połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę. W takich przypadkach, począwszy od dnia, w którym nastąpi wspomniane przekroczenie będziemy mieli do czynienia z „normalną” działalnością gospodarczą. W konsekwencji osoba ją wykonująca będzie miała w obowiązku złożyć wniosek o wpis do CEIDG w terminie 7 dni od dnia, w którym łączny miesięczny zarobek przekroczył ustanowiony przez ustawodawcę limit przychodu.

Miejmy na uwadze, że przysporzenia majątkowe osiągane z przedsięwzięć nieuznawanych w świetle Konstytucji Biznesu za działalność gospodarczą są przychodami z tzw. innych źródeł i choć nie podlegają one ozusowaniu to powinny zostać opodatkowane wg skali podatkowej. Trzeba z nich rozliczyć się po zakończeniu danego roku w swoim zeznaniu rocznym.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby osoba prowadząca biznes nieewidencjonowany zarejestrowała go w CEIDG dobrowolnie nawet jeśli będzie przynosił on miesięczny przychód niższy od 1/2 ustawowej płacy minimalnej.

Konstytucja Biznesu modyfikuje ponadto zasady zawieszania prowadzenia firmy. Wprowadza ona wszakże m.in. możliwość dokonywania ww. zawieszenia:

• nawet na czas nieokreślony, przy czym dotyczy to wyłącznie przedsiębiorców podlegających wpisowi do CEIDG;

• również przez przedsiębiorców, którzy zatrudniają pracowników ale wyłącznie tych przebywających na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie wychowawczym lub urlopie rodzicielskim niełączących korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu. W razie zakończenia w trakcie omawianego zawieszenia korzystania przez pracownika z ww. urlopów lub złożenia przez niego wniosku dotyczącego łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, zatrudniony ma prawo do wynagrodzenia jak za przestój, określonego przepisami prawa pracy, do zakończenia okresu zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 81 Kodeksu pracy, pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej świadczenia, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje:

• wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną lub

• 60% wynagrodzenia ustalonego jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy – jeżeli składnik pensji w postaci stawki godzinowej bądź miesięcznej nie został wyodrębniony przy określaniu warunków płacowych (np. przy akordzie).

Przedsiębiorca z zawieszoną działalnością gospodarczą, po powrocie zatrudnionej osoby z jednego z urlopów związanych z rodzicielstwem, musi zadbać nie tylko o właściwe skalkulowanie wynagrodzenia przestojowego, ale również m.in. o jego rozliczenie podatkowo-składkowe. Z tego powodu będzie on musiał dokonać odpowiednich rozliczeń we własnym zakresie bądź też skorzystać np. z usług biura rachunkowego. Czynności z tym związane, w żadnym wypadku nie mogą być traktowane jako wykonywanie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, gdyż wynikają one jedynie z konieczności regulowania zobowiązań wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów (np. z zakresu PIT i ZUS).

W art. 22 i 24 ustawy - Prawo przedsiębiorców przewidziano m.in.:

• opcję automatycznego wznowienia wykonywania działalności po upływie okresu zawieszenia, jaki został wskazany we wniosku o zawieszenie;

• obowiązek składania przez przedsiębiorcę wniosku do CEIDG o wznowienie działalności gospodarczej, jeśli zawieszenie było bezterminowe;

• zapisy stanowiące, że przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cywilnej oraz poza tą spółką może zawiesić prowadzenie działalności w jednej z tych form;

• możliwość zawieszenia działalności gospodarczej w jednej lub kilku spółkach cywilnych przez przedsiębiorcę będącego wspólnikiem w więcej niż jednej spółce cywilnej.

W przypadku wykonywania działalności gospodarczej w spółce cywilnej, zawieszenie aktywności biznesowej jest skuteczne pod warunkiem jej zawieszenia przez wszystkich wspólników.

W odniesieniu do przedsiębiorcy wpisanego do rejestru KRS od 1 lutego 2019 r. nowe regulacje przewidują, że okres zawieszenia działalności gospodarczej trwa nie dłużej niż do dnia poprzedzającego dzień automatycznego wpisu informacji o wznowieniu wykonywania aktywności biznesowej na zasadach określonych w ustawie z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Z brzmienia art. 20d ww. ustawy obowiązującego do końca stycznia 2019 r. wynika, że w przypadku niezłożenia wniosku o wpis informacji o wznowieniu działalności przed upływem okresu 24 miesięcy od dnia złożenia wniosku o wpis informacji o zawieszeniu, sąd wszczyna postępowanie przymuszające. Od 1 lutego 2019 r. omawiana regulacja stanowić będzie, że w powyższych okolicznościach wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej następuje w dniu kolejnym po upływie okresu 24 miesięcy zawieszenia przez automatyczne zamieszczenie jej w rejestrze przedsiębiorców.

Jednym z istotnych zamysłów ustawodawcy przy formułowaniu nowych przepisów dla przedsiębiorców było ograniczenie zasięgu, uciążliwości oraz częstotliwości kontroli przeprowadzanych przez organy administracji publicznej, takie jak choćby ZUS czy PIP. Niestety wbrew powszechnym oczekiwaniom, w dużej mierze regulacje odnoszące się do kwestii kontrolowania podmiotów gospodarczych są de facto przepisaniem przepisów dotyczących tego zagadnienia z obowiązującej ustawy o swobodzie gospodarczej.

Co prawda, kontrole mają być planowane i dokonywane po uprzedniej analizie prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej, to jednak zasady tej nie trzeba respektować, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie zagrożenia życia lub zdrowia, popełnienia przestępstwa lub wykroczenia, popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, innego naruszenia prawnego zakazu lub niedopełnienia prawnego obowiązku.

Podobnie sprawa przedstawia się z zakazem przeprowadzania ponownej kontroli przez ten sam organ dotyczący przedmiotu kontroli poprzednio już skontrolowanego. Ograniczenie to nie znajduje zastosowania np. wtedy, gdy kontrola ma dotyczyć okresu nieobjętego uprzednio zakończonym postępowaniem kontrolnym, ponowna kontrola ma na celu przeciwdziałanie zagrożeniu życia lub zdrowia bądź gdy podmiot kontrolujący poweźmie uzasadnione podejrzenie, że uprzednio zakończona kontrola została przeprowadzona z naruszeniem prawa.

W ocenie znacznej części ekspertów, Konstytucja Biznesu niewiele zmieni w kwestii kontrolowania przedsiębiorców.

Na mocy art. 35 ustawy - Prawo przedsiębiorców, interpretacja indywidualna (wydana np. przez ZUS lub fiskus):

• nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, z tym że nie może on ponosić negatywnych konsekwencji z powodu zastosowania się do uzyskanej interpretacji;

• jest wiążąca dla organów lub państwowych jednostek organizacyjnych właściwych dla przedsiębiorcy;

• nie może zostać zmieniona, jeśli w jej wyniku nastąpiły nieodwracalne skutki prawne.

Wskazany wyżej przepis, definiuje ponadto tzw. utrwaloną praktykę interpretacyjną. Jej idea polega na tym, że jeśli przedsiębiorca zastosuje się do wydanych w takich samych stanach faktycznych oraz takim samym stanie prawnym (w trakcie danego okresu rozliczeniowego oraz w okresie 12 miesięcy przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego) interpretacji indywidualnych, które są przeważające, wówczas nie może to wywołać względem niego żadnych ujemnych skutków prawnych.

Innymi słowy, zastosowanie się przez przedsiębiorcę do stanowiska przedstawionego mu w otrzymanej interpretacji indywidualnej lub wynikającego z utrwalonej praktyki interpretacyjnej, nie może skutkować obciążeniem go sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do ww. stanowiska ani daninami w wysokości wyższej niż wynika to z praktyki interpretacyjnej.

To samo dotyczy objaśnień prawnych przygotowywanych przez ministrów i organy centralne po to, aby ułatwiać przedsiębiorcom orientowanie się w przepisach oraz wskazywać właściwe sposoby ich interpretowania.

Konstytucja Biznesu wprowadza działający on-line Punkt Informacji dla Przedsiębiorcy (PIP), który ma stanowić rozwinięcie funkcjonującej obecnie strony internetowej www.biznes.gov.pl. Jego uruchomienie ma na celu głównie zapewnienie:

• możliwości łatwiejszego dopełnienia procedur i formalności związanych z podejmowaniem, wykonywaniem i zakończeniem działalności gospodarczej w Polsce,

• dostępu do informacji o sposobie realizacji spraw, o których mowa powyżej.

PIP w szczególności ma za zadanie przede wszystkim:

• informować o istotnych dla przedsiębiorców wydarzeniach, terminach i obowiązkach związanych z podejmowaną lub prowadzoną działalnością gospodarczą, z wykorzystaniem urządzeń umożliwiających indywidualne porozumiewanie się na odległość, np. telefonicznie, za pośrednictwem email, sms, itp.

• prezentować kompletne i zrozumiałe wyjaśnienia, odnośnie tego, w jaki sposób realizować poszczególne sprawy urzędowe,

• komunikować najważniejsze zmiany w prawie,

• przybliżać reguły oraz warunki prowadzenia inspekcji i kontroli u przedsiębiorców,

• przypominać (przez sms lub e-mail) o zbliżających się terminach urzędowych,

• umożliwiać uiszczanie opłat urzędowych (np. opłatę skarbową) a także uzyskanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek ZUS oraz zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach.