Podwyższenie zasiłku do kwoty świadczenia rodzicielskiego – jak je ustalać

Od 2016 roku do katalogu świadczeń rodzinnych zostało dodane świadczenie rodzicielskie. Przysługuje ono w związku z urodzeniem dziecka lub w związku z przysposobieniem bądź objęciem opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w odniesieniu do dziecka, wobec którego podjęto decyzje o odroczeniu obowiązku szkolnego, do ukończenia przez nie 9 roku życia. Świadczenie wypłaca organ właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej, tj. wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Świadczenie rodzicielskie przysługuje osobie, która nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu, a w konsekwencji nie ma uprawnień do zasiłków związanych z macierzyństwem i rodzicielstwem, pod warunkiem jednak że drugi rodzic lub opiekun dziecka nie jest uprawniony do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia w związku z urodzeniem lub przyjęciem dziecka na wychowanie. Okres przysługiwania omawianego świadczenia jest analogiczny do okresu, przez który osoba ubezpieczona ma prawo do zasiłku macierzyńskiego. Wypłacane jest ono w kwocie 1.000 zł miesięcznie i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Od dnia wprowadzenia dla osób nieobjętych ubezpieczeniem chorobowym nowego świadczenia związanego z macierzyństwem i rodzicielstwem obowiązuje minimalna wysokość zasiłku macierzyńskiego dla osób, które nabyły do niego prawo w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. I tak, w przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o tę zaliczkę podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego przysługuje osobom spełniającym warunek dotyczący kwoty tego zasiłku, które mają do niego prawo w związku z urodzeniem się lub przyjęciem na wychowanie dziecka. Odnosi się to w równej mierze do przypadków, gdy zasiłek macierzyński jest wypłacany w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, urlopu wychowawczego bądź za okres po ustaniu tytułu do ubezpieczenia. Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego przysługuje za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, niezależnie od przerw w pobieraniu zasiłku. Nie przysługuje ono jednak ubezpieczonemu pobierającemu zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego oraz kobiecie pobierającej zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego wynosi 100% podstawy jego wymiaru i przysługuje do dnia porodu pracownicy, z którą z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży i której nie zapewniono innego zatrudnienia).

Obowiązujące przepisy dopuszczają możliwość łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą u pracodawcy, który udzielił tego urlopu. Zatrudnionemu, który skorzysta z tej formy aktywności zawodowej, urlop rodzicielski zostaje proporcjonalnie wydłużony.

Praca na urlopie rodzicielskim wydłuża ten urlop proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika, nie dłużej jednak niż do:

• 64 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

• 68 tygodni, w odniesieniu do urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Okres, o który urlop rodzicielski zostaje wydłużony, stanowi iloczyn liczby tygodni łączenia urlopu z pracą i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Ponadto, przy spełnieniu wymogu dotyczącego wysokości zasiłku macierzyńskiego podlega on podwyższeniu do kwoty świadczenia rodzicielskiego w okresie wydłużonego urlopu rodzicielskiego.

Przykład 1

Pracownica zatrudniona na 1/2 etatu urodziła dziecko 1 lutego 2016 r. W dniu 8 lutego 2016 r. (przed upływem 21 dni po porodzie) wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie jej urlopu macierzyńskiego od 1 lutego do 19 czerwca 2016 r. (20 tygodni –140 dni) oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze od 20 czerwca 2016 r. do 29 stycznia 2017 r. (32 tygodnie – 224 dni). Złożyła jednocześnie wniosek o umożliwienie jej łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą na 1/4 etatu przez cały okres tego urlopu, łącznie z jego wydłużoną częścią. Pracodawca wyraził zgodę. Ponieważ zatrudniona korzysta z urlopu rodzicielskiego na podstawie wniosku złożonego w ciągu 21 dni po porodzie, ma ona prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego w wymiarze 80%. Podstawa wymiaru zasiłku została ustalona na kwotę 930 zł.

Za okres urlopu macierzyńskiego, czyli od 1 lutego do 19 czerwca 2016 r., pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński w pełnej kwocie, natomiast za okres, w którym łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy, w kwocie odpowiednio pomniejszonej, w tym przypadku o połowę (1/4 etatu : 1/2 etatu = 0,5). Urlop rodzicielski zatrudnionej ulega wydłużeniu o 74 dni, a więc nie zakończy się 29 stycznia 2017 r., tylko 13 kwietnia 2017 r., co wynika z następującego wyliczenia:

• 32 tygodnie pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego × 1/4 etatu = 8 tygodni (56 dni),

• 56 dni : (1 – 0,25 etatu) = 74,67.

Ponieważ kwota zasiłku macierzyńskiego za cały miesiąc po pomniejszeniu o zaliczkę na podatek dochodowy jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, tj. 1000 zł, zasiłek macierzyński ulega podwyższeniu przez cały okres jego pobierania, czyli za okres urlopu macierzyńskiego od 1 lutego do 19 czerwca 2016 r., za który przysługuje zasiłek w pełnej kwocie oraz za okres urlopu rodzicielskiego od 20 czerwca 2016 r. do 13 kwietnia 2017 r., za który wypłacany jest zasiłek w kwocie pomniejszonej.

W sytuacji, w której matka i ojciec dziecka jednocześnie pobierają zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego, a miesięczna kwota tego zasiłku pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy przysługującego każdemu z nich jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego ma prawo odrębnie każdy z rodziców dziecka.

Kwota, o jaką podwyższa się zasiłek macierzyński, stanowi różnicę między kwotą świadczenia rodzicielskiego (1.000 zł) a miesięczną kwotą zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. W przypadku gdy zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, podwyższenie ustala się proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany ten zasiłek. Kwotę świadczenia rodzicielskiego za część miesiąca oblicza się poprzez podzielenie miesięcznej kwoty świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, za który zasiłek macierzyński przysługuje (zaokrąglając wynik do 1 grosza według ogólnych zasad), oraz pomnożenie przez liczbę dni, za które przysługuje zasiłek macierzyński. Otrzymany wynik zaokrągla się do 10 groszy w górę (przykład 2).

Przykład 2

Pracownica urodziła dziecko w dniu 8 lutego 2016 r. Przysługuje jej zasiłek macierzyński za okres od 8 lutego do 26 czerwca 2016 r. w wysokości 100% podstawy jego wymiaru, która wynosi 1.050 zł.

Rozpatrując prawo do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego przysługującego za część miesiąca, trzeba się odnieść do kwoty świadczenia rodzicielskiego należnego za tę samą część miesiąca. Gdyby zatem podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego dla pracownicy wyniosłaby np. 1.120 zł, nie przysługiwałoby jej podwyższenie zasiłku, ponieważ wyniósłby on 821,26 zł (1.120 zł : 30 = 37,33 zł; 37,33 zł × 22 = 821,26 zł). W związku z tym byłby wyższy od świadczenia rodzicielskiego za 22 dni (758,60 zł).

Należy jednak pamiętać, że przy ustalaniu miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, na podstawie której ustalana jest kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego, uwzględnia się ulgi podatkowe oraz indywidualną stawkę procentową podatku, dotyczące świadczeniobiorcy.

Przykład 3

Zatrudniona na 1/4 etatu otrzymuje zryczałtowane wynagrodzenie miesięczne w wysokości 500 zł. Za styczeń 2016 roku przysługuje jej zasiłek macierzyński w wysokości 100%, którego podstawa wymiaru wynosi 431,45 zł (500 zł po pomniejszeniu o 13,71% składek ZUS finansowanych przez pracownika). Pracownica upoważniła pracodawcę do odliczania ulgi podatkowej (PIT-2). Ponieważ kwota zasiłku macierzyńskiego jest niższa od świadczenia rodzinnego, przysługuje jej podwyższenie zasiłku.

Na analogicznych zasadach należy wyliczać podwyższenie zasiłku za pozostałe miesiące, z zastrzeżeniem, że kwota zasiłku będzie się różnić w zależności od liczby dni danego miesiąca, a w konsekwencji inna będzie kwota podwyższenia (np. za luty – 29 dni, za kwiecień – 30 dni itd.)

Należy pamiętać, że w sytuacji gdy zasiłek macierzyński przysługuje z więcej niż jednego tytułu, a łączna kwota tego zasiłku pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego będzie obliczana jako różnica między kwotą świadczenia rodzicielskiego a łączną kwotą zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy ze wszystkich tytułów.

Zdarzają się sytuacje, w których pracownica w ciągu 21 dni po porodzie wnioskuje o pełny wymiar urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, nabywając tym samym prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80%, a potem zmienia zdanie i rezygnuje z całości lub części urlopu rodzicielskiego. Wówczas płatnik składek jest zobowiązany do wyrównania wypłaconego jej zasiłku do kwoty stanowiącej 100% podstawy jego wymiaru.

Wyliczenia się komplikują, w przypadku gdy zatrudnionej wypłacono również podwyższenie zasiłku macierzyńskiego. Jeżeli obliczona na nowo kwota zasiłku macierzyńskiego po pomniejszeniu o zaliczkę na podatek dochodowy jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, ustala się różnicę między wypłaconą (wyższą), a ponownie wyliczoną (niższą) kwotą podwyższenia zasiłku macierzyńskiego. Kwota stanowiąca tę różnicę podlega zaliczeniu na poczet wyrównania zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy, a od kwoty wyrównania zasiłku odprowadza się zaliczkę na podatek dochodowy.

Przykład 4

Pracownica zatrudniona na 1/2 etatu urodziła dziecko w dniu 1 stycznia 2016 r. Przed upływem 21 dni po porodzie wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze, czyli odpowiednio od 1 stycznia do 19 maja 2016 r. i od 20 maja do 29 grudnia 2016 r. Pracownicy przysługuje zatem zasiłek macierzyński za okres korzystania z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w wysokości 80% podstawy jego wymiaru, która wynosi 1.080 zł. W oświadczeniu PIT-2 podwładna nie upoważniła pracodawcy do odliczania ulgi podatkowej.

Z końcem stycznia 2016 roku pracodawca wypłacił zatrudnionej zasiłek macierzyński w wysokości 732 zł i podwyższenie zasiłku w kwocie 268 zł. Przed wypłatą za luty 2016 roku zrezygnowała jednak z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, oświadczając przy tym, że pracownik – ojciec dziecka nie będzie korzystał z urlopu rodzicielskiego i pobierał zasiłek macierzyński za okres tego urlopu. W konsekwencji pracownicy przysługuje wyrównanie zasiłku do wysokości 100% podstawy jego wymiaru. W takiej sytuacji powstaje konieczność ponownego ustalenia zasiłku macierzyńskiego oraz kwoty jego podwyższenia. Ponowna kalkulacja świadczeń dotyczy zarówno bieżącego okresu (od lutego 2016 roku), jak i okresu, za który dokonano już wypłaty.

Zasady rozliczania bieżącego okresu:

Na zasadach analogicznych należy wyliczyć zasiłek macierzyński i kwoty podwyższenia za pozostałe miesiące (od marca do maja 2016 roku), pamiętając, że ponieważ w maju zasiłek przysługuje jedynie za część miesiąca, należy, kalkulując kwotę jego pomniejszenia, zachować zasadę proporcjonalności, o czym wcześniej była mowa.

Zasady rozliczania okresu wstecz (styczeń 2016 roku)

Kwota nadpłaty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego za styczeń (183 zł) jest równa kwocie dopłaty zasiłku macierzyńskiego netto za ten miesiąc (183 zł). Pracownicy nie należy wypłacać więc dopłaty zasiłku za styczeń 2016 roku, tylko ograniczyć się do przekazania urzędowi skarbowemu zaliczki na podatek dochodowy od kwoty dopłaty, czyli w wysokości 40 zł.