Jeden pracownik a dwóch pracodawców. Praktyka (nie)zgodna z prawem?
Każdy pracownik ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Pracownik może mieć w tym samym czasie - przykładowo - dwie odrębne umowy o pracę lub umowę o pracę i umowę zlecenie zawarte z dwoma różnymi podmiotami. Zatrudnienie na podstawie dwóch odrębnych umów o pracę lub jednocześnie zawartej umowy o pracę i umowy zlecenia będzie prawidłowe pod warunkiem, że praca na podstawie takich umów jest wykonywana w różnych godzinach. Co w sytuacji, kiedy faktycznie wykonywana praca jest jednocześnie - w tym samym czasie - świadczona na rzecz innego podmiotu w ramach równoległego stosunku pracy?
Jaki był stan faktyczny sprawy?
Grzegorz M. pracował jako ochroniarz w spółce S.G. Po pewnym czasie podpisał dodatkowo umowę zlecenia ze spółką S.S. (powiązaną kapitałowo z pracodawcą). Umowa ta dotyczyła również ochrony mienia, ale nie określono w niej wynagrodzenia (choć spółka S.S. wypłacała pewne kwoty Grzegorzowi M.).
W ramach umowy o pracę Grzegorz M. pracował zgodnie z grafikiem, ale przekraczał normy czasu pracy. Przy czym posiadał dwa identyfikatory (S.G. i S.S.) i zakładał je w zależności od tego, czy jechał na interwencję do klienta pracodawcy, czy też do klienta spółki S.S.
Gdy pracodawca rozwiązał z Grzegorzem M. umowę o pracę bez wypowiedzenia za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, pracownik zażądał zarówno od pracodawcy (spółki S.G.) jak i od zleceniodawcy (spółki S.S.) wyrównania pensji i zapłaty za nadgodziny. Twierdził przy tym, że ze zleceniodawcą faktycznie łączył go stosunek pracy
Jak sprawę rozpatrzył Sąd Najwyższy?
Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska pracownika, że z chwilą zawarcia dodatkowej umowy zlecenia stał się pracownikiem dwóch pracodawców. Nie można uznać, że ta sama praca (faktycznie wykonywana) jest jednocześnie, czyli w tym samym czasie, świadczona na rzecz określonego pracodawcy i innego (odrębnego) podmiotu w ramach równoległego stosunku pracy.
Na podstawie stosunku pracy pracodawca może natomiast powierzyć pracownikowi wykonywanie czynności określonych w umowie na rzecz innego podmiotu, co nie oznacza, że wskutek tego pracownik staje się również pracownikiem owego podmiotu i że od niego należy mu się wynagrodzenie za pracę.
Sąd Najwyższy w wyroku wydanym 13 marca 2012 r. II PK 170/11 orzekł, że: „nie można uznać, że faktycznie wykonywana praca jest jednocześnie (w tym samym czasie) świadczona na rzecz innego podmiotu w ramach równoległego stosunku pracy”.
Ekspert radzi: Monika Frączek
Zgodnie z art. 10 § 1 kp, każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. A zatem pracownik może mieć w tym samym czasie - przykładowo - dwie odrębne umowy o pracę lub umowę o pracę i umowę zlecenie zawarte z dwoma różnymi podmiotami.
Takie rozwiązanie będzie prawidłowe tylko pod warunkiem, że praca na podstawie takich umów jest wykonywana w różnych godzinach, np. czynności w ramach umowy cywilnej są wykonywane po zakończeniu dniówki roboczej obowiązującej na podstawie stosunku pracy.
Jeżeli pracownik, zgodnie z umowa o pracę ma świadczyć pracę w godzinach od 8.00 do 16.00, nie może w tym czasie (w tych godzinach) wykonywać pracy na rzecz innego pracodawcy, ani czynności z tytułu umowy zlecenia na rzecz innego zleceniodawcy.
Trzeba wiedzieć, że samowolne świadczenie przez pracownika pracy na rzecz innego pracodawcy (czy zleceniodawcy) w czasie godzin pracy u pracodawcy pierwotnego jest uważane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, za które pracownik może zostać zwolniony dyscyplinarnie - w zależności od okoliczności.
Jeżeli zaś to pracodawca wymaga od pracownika wykonywania w czasie pracy zadań na rzecz innego podmiotu, należy uznać, że nałożył na pracownika - w ramach zawartej umowy o pracę - dodatkowe obowiązki. Pracownik w takiej sytuacji może domagać się z tego tytułu od pracodawcy podwyższenia wynagrodzenia z umowy o pracę czy też rekompensaty nadgodzin.
Dodajmy na marginesie, że gdyby dodatkowa umowa o pracę, czy umowa cywilna była zawarta z tym samym pracodawcą - to praca wykonywania w ramach równoległego stosunku pracy, czy równolegle zawartej umowy cywilnej musiałaby być innego rodzaju niż określona w pierwotnej umowie o pracę. W innym przypadku stanowiłoby to obejście przepisów o czasie pracy, zwłaszcza o pracy w nadgodzinach (patrz: uchwała SN z 12 kwietnia 1994 r., I PZP 13/93, PIZS 1994/7/79).
