Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na lata 2013-2017

Prognoza obejmuje lata 2013-2017 i powstała w wyniku przeliczeń modelu prognostycznego FUS10 stworzonego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych sporządzona została w trzech wariantach, które oznaczono numerami 1 (wariant pośredni),  2 (wariant pesymistyczny) i 3 (wariant optymistyczny). Różnią się one przyjętymi założeniami makroekonomicznymi oraz parametrami technicznymi, co oczywiście wpłynęło na generowane przez model wyniki. Prognoza jest adekwatna do stanu prawnego na dzień publikacji.

W porównaniu z ubiegłoroczną Prognozą wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na lata 2011-2015 (ZUS, Warszawa marzec 2010 r.) salda roczne Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są w obecnej prognozie wyraźnie większe. Jest to przede wszystkim efekt zmian wprowadzonych ustawą z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tą ustawą obniżeniu uległa stopa składki przekazywanej do otwartych funduszy emerytalnych, a w konsekwencji wzrosły wpływy składkowe do funduszu emerytalnego. Na zmniejszenie deficytów rocznych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w porównaniu z poprzednią prognozą wpływ miało też ustawowe obniżenie wysokości zasiłków pogrzebowych.

Założenia makroekonomiczne we wszystkich wariantach przyjęto z prognozy założeń otrzymanej z Departamentu Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Ministerstwa Finansów. W wariancie 1 w horyzoncie do 2015 r. są to założenia przedstawione w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa. W wariancie 2 dynamika PKB i inflacji jest niższa o 1 punkt procentowy, a w wariancie 3 - wyższa o 1 punkt procentowy w porównaniu do wariantu 1. We wszystkich trzech wariantach prognozy wykorzystana została Prognoza demograficzna na lata 2008-2035 sporządzona przez Główny Urząd Statystyczny. Dla potrzeb prognozy wpływów i wydatków FUS, prognoza demograficzna GUS została rozszerzona o przedział wiekowy 100-110 lat.

W porównaniu do ubiegłorocznej prognozy rozszerzono zakres publikowanych wyników o wyniki wyrażone w procencie produktu krajowego brutto. W analizie wrażliwości (dodatek B publikacji) dodano porównanie z wariantem 1 scenariusza przeliczonego dla zmodyfikowanej prognozy demograficznej. W dodatku A publikacji zamieszczono wyniki zmodyfikowanej prognozy demograficznej. Modyfikacja polegała na uwzględnieniu danych demograficznych GUS do 2010 r., przy zachowaniu na dalsze lata trendów (dotyczących współczynników płodności oraz prawdopodobieństw zgonów) z prognozy demograficznej GUS na lata 2008-2035.

W wynikach prognozy po stronie wpływów uwzględniono wyłącznie wpływy składkowe oraz celową dotację budżetową na pokrycie świadczeń finansowanych z budżetu państwa, które nadal zaliczane są do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W wydatkach uwzględniono wydatki na świadczenia, odpis na działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także koszty prewencji rentowej i wypadkowej. Dzięki takiemu ujęciu prognoza daje niezakłócony obraz wyniku rocznej działalności FUS dla każdego kolejnego prognozowanego roku. W rzeczywistości przychody Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pochodzą nie tylko ze składek, ale także między innymi z refundacji z tytułu przekazania składek do otwartych funduszy emerytalnych, z dotacji z budżetu państwa, czy też ze środków Funduszu Rezerwy Demograficznej. Dlatego też prezentowane w prognozie kwoty deficytów rocznych FUS (ujemnych sald rocznych FUS) nie będą w całości pokrywane z dotacji z budżetu państwa.

We wszystkich wariantach przez cały okres prognozy Fundusz Ubezpieczeń Społecznych generuje deficyty roczne (ujemne salda roczne), tzn. bieżące składki oraz dotacja celowa na pokrycie świadczeń finansowanych z budżetu państwa nie pokrywają wydatków. W wariantach 1 i 3 w początkowym okresie prognozy saldo roczne FUS¹ rośnie (co oznacza spadek deficytów rocznych). Wzrost ten następuje do 2013 r. dla wariantu 1 oraz do 2014 r. dla wariantu 3. W kolejnych latach dla wariantów 1 i 3 oraz we wszystkich prognozowanych latach dla wariantu 2 następuje spadek salda rocznego FUS, co oznacza pogłębianie deficytu rocznego.

Na deficyt roczny Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w prognozowanym okresie wpływa przede wszystkim skala deficytu w funduszach emerytalnym i rentowym. Każdy z tych dwóch funduszy przez wszystkie lata prognozy generuje deficyty roczne. Deficyt roczny prognozowany jest również w funduszu chorobowym. Skala tego deficytu w porównaniu do deficytu całego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest jednak stosunkowo niewielka. Rosnące nadwyżki roczne generowane przez fundusz wypadkowy mają niewielki wpływ na poprawę sytuacji finansowej całego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Poprawa sytuacji finansowej Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obserwowana w pierwszym okresie prognozy w wariantach 1 i 3 związana jest w dużej mierze z założonym spadkiem stopy bezrobocia - co przekłada się na wzrost liczby ubezpieczonych, przy jednoczesnym zmniejszaniu się liczby emerytów i rencistów. Spadek liczby emerytów następuje do 2013 r. i wynika z mniejszej liczby nowoprzyznanych emerytur w związku z "wygasaniem" wcześniejszych emerytur dla osób urodzonych po 1948 r. Przez cały okres prognozy maleje również liczba rencistów z tytułu niezdolności do pracy - prognoza zachowuje tu trend obserwowany od wielu lat. Na wzrost deficytu rocznego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2010 r.) od 2013-2015 roku wpływa wzrost deficytu funduszu emerytalnego i skala wzrostu tego deficytu. Na prognozowany wzrost deficytu w funduszu emerytalnym istotny wpływ ma coraz wolniejszy wzrost liczby ubezpieczonych (a w 2017 r. w wariantach 1 i 2 nawet spadek liczby ubezpieczonych) oraz znaczny wzrost liczby osób pobierających emerytury od 2014 r. Związane jest to z osiąganiem ustawowego wieku emerytalnego przez kolejne kohorty osób urodzonych po 1948 r., które nie miały prawa do tzw. wcześniejszych emerytur i z przechodzeniem na emerytury osób z wyżu demograficznego po II wojnie światowej.

We wszystkich wariantach przez cały okres prognozy fundusz rentowy generuje deficyty roczne. Należy jednak zwrócić uwagę, że w horyzoncie prognozy przewiduje się poprawę sytuacji w funduszu rentowym, co związane jest z malejącą liczbą rent z tytułu niezdolności do pracy przy jednoczesnym zwiększaniu się liczby osób objętych ubezpieczeniami rentowymi.

Fundusz chorobowy - podobnie jak fundusze emerytalny i rentowy - przez wszystkie lata prognozy we wszystkich wariantach generuje deficyty roczne. Wyraźnie większy wzrost deficytu w 2014 r. związany jest z wydłużeniem dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a w konsekwencji ze wzrostem wydatków na zasiłki macierzyńskie.

Fundusz wypadkowy jest jedynym funduszem wyodrębnionym w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który w prognozowanym okresie generuje nadwyżki roczne (dodatnie salda roczne). Poprawa sytuacji w tym funduszu wynika w dużej mierze z malejącej liczby osób pobierających renty wypłacane z funduszu wypadkowego.
Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na lata 2013-2017


¹ Wartości zdyskontowane na 2010 r. Jako stopę dyskontową przyjęto założoną uprzednio stopę inflacji. Wyniki w kwotach zdyskontowanych umożliwiają porównywanie kwot między poszczególnymi latami.

Komunikat z dnia 25 października 2011
Źródło: www.zus.pl