Czy zakaz konkurencji wynikać może z regulaminu pracy
Pracownicy posiadają w umowach o pracę zapisy dotyczące zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy. Zapisy te zostały wprowadzone do umów o pracę zawartych po 2010 r. i obejmują wskazanie rodzaju działalności uznawanej za konkurencyjną a także przywołanie artykułów Kodeksu pracy dotyczących konsekwencji złamania zakazu konkurencji. Wcześniej (w latach 2007–2009) część pracowników podpisywała odrębne umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy. Jednakże część osób, z którymi podpisaliśmy umowy o pracę przed 2011 r. w ogóle nie posiada ani klauzul konkurencyjnych, ani odrębnych umów o zakazie konkurencji. Czy wobec tych pracowników pracodawca miałby możliwość dochodzenia naprawienia szkody wyrządzonej na skutek działalności konkurencyjnej? W szczególności na podstawie ogólnego zapisu regulaminu pracy, o treści np.: „Pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, a zwłaszcza: działalności gospodarczej konkurencyjnej wobec pracodawcy, świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną wobec pracodawcy.” Jeżeli tak, to czy podstawą dochodzenia roszczeń będzie również dział V, rozdział I Kodeksu pracy?
Nie, ustanowienie zapisów antykonurencyjnych w regulaminie pracy nie jest możliwe.
Kodeks pracy stanowi, że w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji). Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym (tj. na zasadach dotyczących odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy).
Konieczny zapis umowny
Zakaz konkurencji może więc zostać ustanowiony pod warunkiem, że strony stosunku pracy zawrą w tym zakresie odrębną umowę lub umieszczą odpowiednie zapisy dotyczące zakazu konkurencji w umowie o pracę. Działalnością konkurencyjną wobec pracodawcy są czynności zarobkowe podejmowane na własny rachunek (jako przedsiębiorca) lub na rachunek innego podmiotu (jako pracownik, zleceniobiorca, świadczący usługi), jeżeli te czynności pokrywają się, przynajmniej częściowo, z przedmiotem działalności pracodawcy.
Regulamin pracy pełni inną funkcję
Zakaz konkurencji nie może wynikać z regulaminu pracy. Regulamin pracy jest wewnątrzzakładowym źródłem prawa pracy określającym organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników. Regulamin pracy ustala pracodawca, w porozumieniu z działającymi u niego zakładowymi organizacjami związkowymi. Regulamin pracy nie ma charakteru umowy zawieranej między stronami stosunku pracy, a jego zapisy nie podlegają indywidualnym negocjacjom z pracownikami przyjmowanymi do pracy.
Zdaniem SN
Regulamin pracy nie może ustanawiać zakazu dodatkowego zatrudnienia u innego pracodawcy, a tym bardziej zakazu konkurencji, gdyż ma ograniczony zakres w odniesieniu do stosunku pracy. Ustala jedynie organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników.
Wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2014 r., sygn. akt: II PK 194/13
Katarzyna Pietruszyńska
