Czy do PPK liczy się też cudzoziemców – zleceniobiorców?

Zgodnie z ustawą, za „osoby zatrudnione” rozumie się (art. 2 ust. 1 pkt 18 ustawy o PPK):

• pracowników, o których mowa w art. 2 Kodeksu pracy, z wyjątkiem pracowników przebywających na urlopach górniczych i urlopach dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla, o których mowa w art. 11b ustawy z 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1374), oraz młodocianych w rozumieniu art. 190 § 1 Kodeksu pracy,

• osoby fizyczne wykonujące pracę nakładczą, które ukończyły 18. rok życia, o których mowa w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 303 § 1 Kodeksu pracy,

• członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych, o których mowa w art. 138 i art. 180 ustawy z 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2018 r. poz. 1285),

• osoby fizyczne, które ukończyły 18. rok życia, wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

• członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tych funkcji

- podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tych tytułów w Polsce, w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W ustawie o PPK nie ma przepisów, które wskazywałyby na zróżnicowanie sytuacji osób zatrudnionych w zależności od tego, czy są one obywatelami polskimi, czy cudzoziemcami wykonującym pracę w Polsce, na podstawie umowy zawartej z polskim podmiotem. Istotne jest wykonywanie przez osobę zatrudnioną jednej z ww. umów lub funkcji i objęcie z tego tytułu obowiązkiem ubezpieczeń emerytalno-rentowych w Polsce.

Natomiast za „podmiot zatrudniający” należy rozumieć (art. 2 ust. 1 pkt 21 ustawy o PPK):

• pracodawcę, o którym mowa w art. 3 Kodeksu pracy - w stosunku do pracowników,

• nakładcę - w stosunku do osób zatrudnionych wykonujących pracę nakładczą

• rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub spółdzielnie kółek rolniczych - w stosunku do osób zatrudnionych będących członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych,

• zleceniodawcę - w stosunku do osób zatrudnionych będących osobami fizycznymi, które ukończyły 18. rok życia, wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia

• podmiot, w którym działa rada nadzorcza - w stosunku do osób zatrudnionych będących członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tych funkcji.

Przepis art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Niezależnie od przyjętej interpretacji, możliwość zastosowania ww. przepisu odnosi się do sytuacji, w których odrębne zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym nie wynikają z wiążących Polski umów międzynarodowych (art. 5 ust. 2 ustawy systemowej). Tak było w szczególności we wskazanej w ramce sprawie, będącej przedmiotem analizy Sadu Najwyższego. SN analizował w niej kwestię objęcia obowiązkiem ubezpieczeń w Polsce osoby wykonującej w okresie  od 1 stycznia 2003 r. do 30 kwietnia 2004 r. działalność na własny rachunek, w sytuacji gdy obowiązująca wówczas polsko-czechosłowacka umowa z 5 kwietnia 1948 r., nie precyzowała zasad ubezpieczenia społecznego osób prowadzących pozarolniczą działalność, w sytuacji będącej przedmiotem analizy SN. W braku odpowiednich postanowień umownych, konieczne było odniesienie się do reguł przewidzianych przepisem art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Kwestie związane z podleganiem przez obywateli Ukrainy ubezpieczeniom społecznym w Polsce reguluje polsko-ukraińska umowa międzynarodowa dotycząca zabezpieczenia społecznego, sporządzona w Kijowie 18 maja 2012 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1373). Przewiduje ona w art. 6, że osoba, do której stosują się postanowienia tej umowy, zasadniczo podlega ubezpieczeniom na terytorium kraju, w którym wykonuje pracę. Odmienne zasady wynikają z art. 7 i 8 tej umowy i odnoszą się w szczególności do pracowników delegowanych, przedsiębiorców przenoszących czasowo działalność na terytorium drugiego kraju, personelu przedsiębiorstw transportowych, czy członków załóg morskich. Przepisy polsko-ukraińskiej umowy o zabezpieczeniu społecznym nie wskazują, aby objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego w Polsce lub Na Ukrainie było uzależnione od stałego pobytu na terytorium jednego z tych państw lub określonego czasu wykonywania umowy.

A zatem, w mojej ocenie należy uznać, że np. obywateli Ukrainy, którzy wykonywali umowy zlecenia podlegające obowiązkowi ubezpieczenia emerytalno-rentowego w ZUS, należy wliczyć do stanu zatrudnienia, od którego uzależniony jest termin tworzenia PPK. Zgodnie z ustawą o PPK, umowę o prowadzenie PPK podmiot zatrudniający zobowiązany jest zawrzeć – w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej – po upływie trzeciego miesiąca jej zatrudnienia w podmiocie zatrudniającym (nie później niż do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy zatrudnienia), chyba że do tego czasu osoba zatrudniona złoży pisemną deklarację o niedokonywaniu za nią wpłat na PPK.