Zmiany w Kodeksie pracy 2024 – ochrona pracowników przed zagrożeniem czynnikami rakotwórczymi lub mutagenami

Projekt ma na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej. Zatem my, jako Polska musimy wdrożyć do naszego systemu krajowego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z 9 marca 2022 r. zmieniającą dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy (Dz. Urz. UE L 88 z 16.03.2022, str. 1 oraz Dz. Urz. UE L 2023/90090 z 14.11.2023), zwaną dalej „dyrektywą 2022/431”.

Dyrektywę należało wdrożyć do polskiego porządku prawnego do dnia 5 kwietnia 2024 r.

Dyrektywa 2022/431 wprowadziła ważną merytoryczną zmianę w dyrektywie 2004/37/WE, rozszerzając jej zakres na substancje reprotoksyczne.

Przepisy tej dyrektywy 2004/37/WE zostały wdrożone do polskiego prawa w kilku aktach prawnych. Między innymi w zakresie swojej regulacji wdraża ją art. 222. Pozostałe akty prawne wdrażające dyrektywę 2004/37 pozostają we właściwości Ministra Zdrowia.

Art. 222 § 3 Kodeksu pracy upoważnia ministra właściwego do spraw zdrowia do określenia: wykazu, sposobu prowadzenia rejestru prac i pracowników, wzorów dokumentów dotyczących narażenia, szczegółowych warunków ochrony oraz warunków i sposobu monitorowania stanu zdrowia pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. 

Na podstawie tego przepisu upoważniającego zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia z 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2024 r. poz. 156).

W tym celu ma zostać wydane nowe rozporządzenia przez Ministra Zdrowia, umożliwiając wdrożenie przepisów dyrektywy 2022/431 oraz objęcie ochroną pracowników pracujących również w narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu reprotoksycznym.

Przeczytaj też:

• Ochrona pracowników przed szkodliwymi czynnikami w miejscu pracy – RM przyjęła projekt ustawy

Substancje reprotoksyczne są to substancje, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na funkcje seksualne i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet, a także na rozwój potomstwa.

Substancja reprotoksyczna to „substancja lub mieszanina, która spełnia kryteria klasyfikacji jako czynnik działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B, określony w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 – taką definicję znajdziemy w dyrektywie 2022/431. Tak, jak w przypadku czynników rakotwórczych lub mutagenów, substancje reprotoksyczne wzbudzają duże obawy, ponieważ mogą mieć poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia pracowników i ich potomstwa. Dlatego należy chronić pracowników przed substancjami o takim działaniu.

Jak się okazuje w Polsce narażenie zawodowe na substancje reprotoksyczne w dotyczy dużej grupy pracowników.

Pracownicy pracujący w kontakcie z substancjami reprotoksycznymi są zatrudnieni w zasadzie we wszystkich dziedzinach krajowej gospodarki. Głównie pracownicy są zatrudnieni:

• przy produkcji i stosowaniu pestycydów,
• przy produkcji i przetwórstwie tworzyw sztucznych,
• w przemyśle gumowym, farmaceutycznym, metalurgicznym, kosmetycznym,
• w budownictwie, a także w placówkach ochrony zdrowia, w zakładach fryzjerskich, kosmetycznych i warsztatach samochodowych.

Przeczytaj też:

• Będzie lepsza ochrona pracowników przed niebezpiecznymi chemikaliami – zmiana art. 222 Kodeksu pracy i dodatkowe obowiązki dla pracodawców

Regulacje te są skierowane do pracodawców prowadzących działalność związaną z występowaniem czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Projektowane zmiany pozwolą na podejmowanie odpowiednich działań przez pracodawców w celu ochrony zdrowia przed czynnikami rakotwórczymi, mutagennymi lub reprotoksycznymi.

Główna zmiana polega na dodaniu substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu reprotoksycznym do tych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Pozostałe zmiany mają charakter porządkujący i doprecyzowujący.

Z nowego art. 222 § 1 Kodeksu pracy na 2024 rok wynika, że w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, pracodawca będzie musiał zastąpić te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Ponadto zgodnie z nowym art. 222 § 2 Kodeksu pracy pracodawca będzie miał obowiązek rejestrowania wszystkich rodzajów prac w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, określonych w wykazie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, a także do prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach.