W tym roku dodatkowe dni wolne w prezencie od Trybunału Konstytucyjnego
W październiku 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wydał korzystny dla pracowników wyrok. Na jego skutki trzeba było jednak poczekać – dopiero w tym roku kalendarz ułożył się tak, że dwa święta przypadają w sobotę. A to oznacza dwa dodatkowe dni wolne od pracy.
Zgodnie z art. 130 § 2 Kodeksu pracy każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.
Odpowiednia liczba dni wolnych
Pracodawca w każdym miesiącu ma obowiązek zapewnić pracownikom odpowiednią liczbę dni wolnych. Jeśli święto przypada w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, trzeba zapewnić pracownikom dzień wolny zarówno z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, jak i z tytułu święta przypadającego w innym dniu niż niedziela.
Od 1 stycznia 2011 r. – w zamian za wprowadzenie dnia wolnego od pracy w święto Trzech Króli – z Kodeksu pracy usunięto zapis, zgodnie z którym święto w 6. dniu tygodnia obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Zmianę przepisów zaskarżyła do Trybunału Konstytucyjnego KK NSZZ „Solidarność”. Dnia 2 października 2012 r. Trybunał orzekł, że art. 130 § 21 Kodeksu pracy jest niezgodny z konstytucją, ponieważ narusza zasadę równości, bezpodstawnie różnicując liczbę dni wolnych od pracy przysługujących pracownikom (sygn. akt K 27/11).
Jeżeli bowiem święto przypada w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (np. w wolną sobotę), dochodzi do sytuacji, gdy pomimo obniżenia nominału czasu pracy zarówno z tytułu święta, jak i 5-dniowego tygodnia pracy, pracownik jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy tylko w jednym dniu. Dlatego też w takim przypadku pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikom do końca okresu rozliczeniowego dodatkowego dnia wolnego od pracy.
Niezależnie od systemu czasu pracy
Zasada ta znajduje w pełni zastosowanie do wszystkich pracowników, bez względu na system czasu pracy w którym są zatrudnieni, jeżeli tylko wykonują swoją pracę przez 5 dni w tygodniu. Zatem w przypadku pracowników zatrudnionych przez 5 dni w tygodniu (np. od poniedziałku do piątku) w przyjętym okresie rozliczeniowym pracodawca powinien udzielić im dnia wolnego z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w innym terminie.
Jeżeli natomiast liczba dni pracy pracownika w tygodniu jest ograniczona (np. pracownik pracuje przez 4 dni w tygodniu) nie ma potrzeby zapewniania takiemu pracownikowi innego dnia wolnego w zamian za święto przypadające w dzień wolny od pracy wynikający z jego rozkładu czasu pracy. Taka sytuacja może mieć np. miejsce w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz zatrudnionych w systemie równoważnego czasu pracy, których dobowy wymiar czasu pracy jest w niektórych dniach tygodnia przedłużony do 12 godzin, a inne dni pracownik ma wolne, aby zrównoważyć pracę w przedłużonym dobowym wymiarze. W przypadku takich pracowników, gdy liczba dni pracy w tygodniu jest mniejsza niż 5, zachowana zostanie zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, nawet gdy w dniu wolnym wypadnie święto.
Termin wyznacza pracodawca
Dokładny termin innego dnia wolnego w zamian za święto przypadające w dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy wyznacza pracodawca. Nie ma zatem przeszkód prawnych, aby z dnia wolnego pracownicy korzystali przed dniem świątecznym. Ważne jest jedynie to, aby dzień wolny w zamian za święto przypadające w wolną sobotę wyznaczony został w ramach obowiązującego okresu rozliczeniowego.
Choroba nie zawsze pozbawi dodatkowego dnia bez pracy
Dzień wolny od pracy z tego tytułu otrzyma również pracownik, który w dniu świątecznym przebywał na zwolnieniu lekarskim. Jeżeli bowiem pracodawca wyznaczył jako dzień wolny w zamian za święto dzień przypadający przed chorobą pracownika lub po powrocie chorego pracownika do pracy, pracownik ten ma prawo z tego wolnego dnia skorzystać.
Pracownikom, dla których dniem wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy są soboty pracodawca, z tytułu święta 3 Maja, wyznaczył dodatkowy dzień wolny 29 maja. Pracownica chorowała jednak przez pierwsze 2 tygodnie maja. Nie oznacza to jednak, że 29 maja zobowiązana będzie przyjść do pracy. Dzień ten, podobnie jak dla pozostałych zatrudnionych w firmie pracowników, powinien być dla niej wolny od pracy.
Jeżeli jednak pracownica, o której mowa w przykładzie, rozwiązałaby umowę o pracę z pracodawcą przed dniem wyznaczonym jako wolny z tytułu święta przypadającego w sobotę, okaże się, że w danym okresie przepracowała większą liczbę godzin niż obowiązujący ją wymiar czasu pracy. Niewykorzystanie dnia wolnego nie spowoduje nakazanego przez ustawodawcę obniżenia wymiaru czasu pracy. W takim przypadku pracodawca może wyznaczyć indywidualnie dla pracownicy dzień wolny, przypadający na okres jej zatrudnienia, bądź wypłacić jej wynagrodzenie powiększone o 100% dodatek, z tytułu przekroczenia obowiązującego ją wymiaru czasu pracy.
Inaczej kwestia ta kształtuje się w przypadku, gdy wyznaczony przez pracodawcę dzień wolny przypada w dniu, w którym pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim.
Pracownikom, dla których dniem wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy są soboty pracodawca, z tytułu święta 3 Maja, wyznaczył dodatkowy dzień wolny 2 maja. Pracownik od 29 kwietnia do 5 maja 2014 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim. Po powrocie do pracy zwrócił się do pracodawcy z prośbą o udzielenie dnia wolnego, gdyż ten udzielony przez pracodawcę na 2 maja mu „przepadł” i z powodu choroby nie mógł z niego skorzystać. Pracodawca nie musi udzielać takiemu pracownikowi dodatkowego dnia wolnego od pracy.
Z puli urlopowej ubędzie mniej urlopu
Podobnie jest, jeśli pracownik przebywa na urlopie wypoczynkowym w dniu, który miał wyznaczony jako wolny za święto przypadające w sobotę. Wówczas pracodawca także nie ma obowiązku udzielenia mu innego dnia wolnego. Trzeba jednak pamiętać, że urlopu wypoczynkowego udziela się na dni pracy – zatem w sytuacji wypoczynku nakładającego się na dzień wolny za święto przypadające w sobotę, z puli urlopowej należy zdjąć jeden dzień mniej.
Jeśli natomiast urlop przypada tylko na święto, a terminu odbioru dodatkowego dnia wolnego nie pokrywa się z wypoczynkiem, pracownik oczywiście ma prawo do takiego dnia wolnego.
