Nabycie prawa i pobieranie renty w trakcie zatrudnienia oraz rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika a obowiązek pracodawcy wypłaty odprawy rentowej

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia. Przepisy płacowe obowiązujące u danego pracodawcy mogą przewidywać wypłatę odprawy w wysokości wyższej niż określona w Kodeksie pracy.

Warunkiem nabycia prawa do odprawy jest spełnienie wymagań, od których uzależnione jest uzyskanie prawa do renty lub emerytury oraz istnienie związku między ustaniem zatrudnienia a przejściem na jedno z tych świadczeń. Związek ten może mieć charakter:

• czasowy (rozwiązanie stosunku pracy zbiega się w czasie z nabyciem prawa do świadczenia),
• przyczynowy (przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do świadczenia) bądź
• funkcjonalny (rozwiązanie stosunku pracy następuje wprawdzie przed ustaleniem prawa do świadczenia, ale przyznanie świadczenia jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej ustanie zatrudnienia - np. stosunek pracy został rozwiązany w okresie niezdolności do pracy, a pracownik nabył prawo do renty bezpośrednio po wyczerpaniu okresu zasiłkowego).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 6 czerwca 2000 r. (I PKN 700/99) wskazał, że związek między ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę, przewidziany w art. 92¹ Kodeksu pracy, istnieje nie tylko wtedy, gdy nabycie uprawnień emerytalnych lub rentowych następuje po rozwiązaniu stosunku pracy, ale także gdy je poprzedza. W konsekwencji pracownikowi przysługuje odprawa, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z przejściem pracownika na rentę lub emeryturę, choćby tę emeryturę (rentę) już wcześniej pobierał.

Z kolei w wyroku z 6 maja 2003 r. (I PK 223/02) SN orzekł, że skorzystanie przez pracownika z uprawnień emerytalnych w czasie trwania zatrudnienia nie powoduje utraty prawa do odprawy emerytalnej w chwili, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy. Sąd podtrzymał też dotychczasową linię orzeczniczą, zgodnie z którą przejściem na emeryturę jest zamiana statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta, zatem pracownik pobierający emeryturę w czasie stosunku pracy nie przestaje być pracownikiem i przechodzi na emeryturę dopiero po ustaniu zatrudnienia.

Jeżeli zatem pracownik w okresie zatrudnienia pobierał rentę i do tej pory nie otrzymał odprawy rentowej, to obecnie w związku z rozwiązaniem stosunku pracy i przejściem na rentę pracodawca powinien wypłacić pracownikowi odprawę pieniężną. Sam fakt pobierania renty w trakcie zatrudnienia nie wyłącza prawa do odprawy rentowej w przypadku późniejszego rozwiązania stosunku pracy związanego z faktycznym przejściem na rentę.

Prawo do odprawy pracownik nabywa z dniem rozwiązania stosunku pracy. Pracownik nie musi występować do pracodawcy z wnioskiem o wypłatę odprawy. To na pracodawcy ciąży obowiązek wypłacenia odprawy pracownikowi w sytuacji, gdy zostały spełnione przesłanki warunkujące nabycie do niej prawa.

Jeżeli pracodawca wbrew przepisom nie wypłaci pracownikowi należnej odprawy rentowej, pracownik może dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej, wnosząc odpowiednie powództwo do sądu pracy. Roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne. W przypadku roszczenia o zapłatę odprawy rentowej termin przedawnienia należy więc liczyć od dnia ustania stosunku pracy.